ИМА ЛИ ЗАЕВ ШАНСИ ВО ВТОРИОТ КРУГ Може ли СДСМ да го ублажи поразот?

Зоран Заев најави обединување на сите прогресивни сили во земјава и победа во вториот круг на локалните избори.

По катастрофалниот пораз во првиот круг од локалните избори, кога советничките листи на ВМРО-ДПМНЕ освија 55.000 гласови повеќе од тие на СДСМ, Заев уште веднаш од говорница порача дека пораката на граѓаните е примена и дека веднаш ќе дојде до промена во начинот на кој се водат партиските политики. Премиерот направи и чекор повеќе, најавувајќи оставка од сите функции доколку опозицијата во вториот круг победи во Скопје или, пак, освои поголем број на општини ширум републиката.

Сепак, се поставува прашањето колку можат Заев и СДСМ да сторат помеѓу двата круга? Ако се сетиме на првите парламентарни избори одржани по Макeдонија, ВМРО-ДПМНЕ успеа да оствари подoбар резултат во вториот круг и да освои најголем број мандати во Собранието. Многумина сметаат дека клучнен фактор тогаш беше изјавата на режисерот Љубиша Георгиевски, кој на митинг порача дека „ќе им ги исечеме канџите на орлите“, алудирајќи на албанското малцинство во Македонија.

За Владимир Божиновски од Институтот за политичко истражување, изјавата за канџите на Георгиевски и прифатената критика од народот на Заев се дадени во слични ситуации, но се со различен политички бекраунд.

Тоа што го зборува Заев е повторување на двата претходни изборни циклуси, кога неговата победа исто беше загрозена.

Владимир Божиновски Институт за политичко истражување

– Може да се направи прогрес во краток рок, но само ако се вметнува нова варијабла, доколку има некаков дополнителен квалитет, а таква работа сега немаме. Тоа што го зборува Заев е повторување на двата претходни изборни циклуси, кога неговата победа исто беше загрозена. Нема ништо различно од периодот помеѓу двата круга претседателските избори или во пресрет на минатите парламентарни избори. Тогаш тој ветуваше „метли“, а и тогаш порача дека е разбрана пораката од народот, но тоа ништо не смени во генералната слика за неговото владеење. Сметам дека сега е во позиција со ваквите изјави да предизвика и полош резултат за претставниците на својата партија во вториот круг. Тој сака да се дефинира како најдобра опција, нарекувајќи го противникот зло. Употребува карактеризација која сите останати, не само ВМРО-ДПМНЕ, туку сите, дури и тие што не излегле на гласање или мислат поинаку од него се зло. Гласањето е право, а не обврска. Неизлегувањето е став и секој има право на став. Тоа е многу сериозен проблем – изјави Божиновски за Плусинфо.

Тој додава и дека во изминатиов период се случија поголем број на афери за кои немаше јасна реакција на институциите. За пожарот во модуларната болница во Тетово во кој загинаа 14 луѓе, Божиновски потсетува дека за „виновен“ беше прогласен продолжниот кабел. Потоа аферата со издавање на пасоши на меѓународни криминалци, за што осудени беа неколку административци. Тој потсетува и на аферата со вакцините, во периодот кога останавме последна земја во Европа без средства за имунизација од ковид-19.

– Тогаш мешаа геополитика со вакцини, па преку некоја „пиљара“ од Хонг Конг сакаа да набават вакцини, иако од амбасадата на НР Кина рекоа дека стојат на располагање – вели Божиновски.

И останатите познавачи на состојбите на македонската политичка сцена, не се големи оптимисти дека Заев и СДСМ имаат големи шанси да го променат расположението кај електоратот за период од само две недели.

– Гласачките определби се подолгорочни, а фактори кои влијаат на нив се фундаментални прашања (економија, вработеност, владеење на право, надворешна политика и безбедност), односно дали земјата се движи во исправен/погрешен правец и донекаде кандидати и програми. И фундаменталните прашања и кандидатите и програмите го одредија првиот круг на изборите. На промени на исходот во вториот круг може да влијаат зголемување на коалицискиот капацитет и поддршка од партии и кандидати кои отпаднаа во првиот круг. Но ЛДП и ДОМ, како и независните листи засега одбиваат да го поддржат СДСМ. Време за промени во кампањата нема, а засилената негативна кампања ќе биде контрапродуктивна. Изјави за промена на фундаментални прашања пр. зголемување на минимални плати не поминуваат, а за дела нема време – ни објасни аналитичарот Сашо Клековски.

За Софија Куновска, поранешен функционер на СДСМ, гласањето во вториот круг на локалните избори нема да донесе ништо особено.

– Генерално, главниот впечаток е дека има голем пад на поддршката за СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ на гласањето во првиот изборен круг, не гледам причина тоа да не се повтори и во вториот. Ако се следи поведението на ЛДП/ДОМ, Левица, носителите на листите како и независните кандидати за градоначалници, во очекување на евентуални парламентарни избори, тие не се истрчуваат со некоја позначајна поддршка за големите партии, не сакајќи да го расипат штотуку создадениот впечаток за себе. Ако на тоа се додаде искуството досега, традиционално трендот од првиот круг најчесто е само засилен во вториот. Психолошката предност е на страна на подобриот. Воедно треба да се има предвид клиентелистички настроената природа на значаен дел од гласачкото тело, што резултира тие обично брзо да се вртат на страната на победникот.

Згора на се, ако единствена идеја што ја доби власта за да направи пресврт е плашењето со враќање на режимот, останува горко чувство на потценување на сопствениот електорат и подвлекување со црвено на неодговореното прашање: Чија тоа обврска беше за овие неполни пет години да го стави режимот зад решетки – вели Куновска.

Колумнистот Ивор Мицковски тргнува од премисата дека „сè е можно“, па и триумф на СДСМ во вториот круг од изборите, иако признава дека тоа е во доменот на теоријата.

– Теоретски сè е возможно, во вториот круг треба да се распределат уште 45 општини, така што сигурно е дека СДСМ во добар дел од нив можеби и ќе успее да направи пресврт. Но, не е проблемот дали СДСМ ќе направи пресврт во внатрешноста или дури и можеби ќе се изедначи по бројот на освоени општини. Проблемот е што слабо стојат во советите и ако не го освојот Град Скопје, Карпош, Центар или Куманово, дебаклот ќе биде тотален. Скопје и овие општини имаа своја огромна политичка и симболична вредност и нивното губење би претставувал страшен политички пораз, но и голема логистичка и финансиска загуба за владејачката партија – вели Мицковски, кој смета дека тоа би го нарушило и онака ослабениот партиски авторитет и легитимитет на Заев и неговите најблиски соработници, потенцирајќи дека клучот е во Скопје, доколку СДСМ сака некаков кам-бек.

Професорката Мирјана Малеска смета дека по вториот круг на изборите ќе добиеме поврамнотежен однос на политичките сили во локалната власт, прогнозирајќи подобар резултат за владејачката партија.

– Тоа во принцип не е лошо кога се носат одлуки. Евентуално, можноста за корупција е помала. СДСМ ќе го поправи резултатот и мислам ќе го добие Скопје. Зошто? Затоа што водеа прилично доследна политика на почитување на правата на помалите етнички заедници, го афирмираа мултиетничкиот карактер на општеството и се покажаа лојален партнер во споделување на власта, барем на ниво на држава и со право очекуваат дека тоа ќе влијае врз крајниот изборен резултат. Албанската опозиција сака да го сруши Ахмети, но во никој случај не прифаќа ревизија или не почитување на Охридскиот договор и законот за јазици. Ова второто има за нив поголема тежина. На ова ќе додадам дека програмата и отчетниот извештај на Петре Шилегов за сработеното во Скопје делува сериозно и заслужува поддршка. Не треба да се залажуваме дека корупцијата е основна причина за изборните резултати. Национализмот и радикализмот, како реакција на промена на името и Договорот за добрососедство со Бугарија се очигледно во подем, но рано е да се каже дека нè напуштил разумот – вели Малеска.

Лидерот на Демократски сојуз Павле Трајанов, за коалицискиот партнер(СДСМ) вели дека потфрлил во кампањата.

– Анализите наши покажуваат дека голем број на гласачкото тело на СДСМ, активисти, членови на СДСМ не излегоа да гласаат. Тоа е точната дијагноза. Значи СДСМ мора да се консолидира, ако сака да има резултат во вториот круг од локалните избори – истакна Трајанов во „Утрински Брифинг“.

Тој потенцира дека успехот во вториот круг ќе мора да се бара во коалицискиот капацитет, тврдејќи дека сите 23 партии од коалицијата на СДСМ беа пасивни за време на изборите. Ако се активираат и донесат по илјада гласови тоа се веќе 23.000-25.000 гласа, смета Трајанов.

– Причините за потфрлање на гласовите што ги доби СДСМ и другите партии кои беа во коалицијата со СДСМ, пред сè мислам дека е резултат на внатрешното неединство во СДСМ, и затоа се јавија многу независни кандидати и повеќе од сигурно е дека т.н. скопско крило кое што во јавноста лебдеше дека тие нема да го поддржат СДСМ, дека тие гласови отидоа кај независните – вели тој.

Вториот круг од локалните избори е закажан за 31 октомври. Во првиот круг, ВМРО-ДПМНЕ освои 22 општини, додека СДСМ само девет.