ДАЛИ 2025 Е ТАКВА КАКВА ШТО ЈА ЗАМИСЛУВАА ПРЕД 100 ГОДИНИ? Дел од технолошките пророштва се чинат исполнети

Нозете летаат како луди, а колената се удираат во ритамот на забранетиот џин. Алкохолот тече илегално, полицијата често гледа на другата страна, а воздухот мириса на цигари, скап парфем и новооткриена слобода.

Еуфоријата на „бурните дваесетти“

Ова се „бурните дваесетти“ (Roaring Twenties) – периодот кога светот, по ужасите на Првата светска војна, конечно издивнува и извикува: „Доста! Сега ќе живееме!“ По калливите ровови и милионите жртви, луѓето не сакаат да се сеќаваат. Сакаат да забораваат и да сонуваат.

Економијата цути – берзата во САД расте со неверојатна брзина, фабриките на Хенри Форд исфрлаат автомобили како леб, а улиците се полни со бучни возила од моделот „Т“ кои трубат и блескаат под новите електрични светла.

Во домовите, гасните ламби се веќе минато: електричната струја влегува како магија, фрижидерите зујат, пералните вртат, а радиото – ах, радиото! – е вистинската ѕвезда.

Милиони семејства седат навечер околу дрвените кутии, слушаат џез од далечниот Чикаго или вести од Париз. Гласови без жици! Невидлива сила што го спојува светот. За луѓето од 1925 година, ова е чиста магија.

Пророците на „џебната магија“: Како Тесла и Гернсбек ја „видоа“ 2025-та

Во оваа еуфорија, 1925-та гледа кон 2025 година како кон златно доба. Сто години подоцна? Тоа е далечна бајка, територија на илустрираните списанија како „Science and Invention“ на Хуго Гернсбек, каде футуристите цртаат летечки автомобили, подвижни тротоари и телевизија во џеб.

Додека светот сè уште со стравопочит гледаше во радиото, големиот Никола Тесла во интервју за списанието „Collier’s“ во 1926 година веќе нè гледаше низ времето. Тој предвиде дека кога безжичната технологија ќе стане совршена, целиот свет ќе се претвори во „огромен мозок“.

Тесла опиша уред кој е доволно мал за да се носи во џебот на елекот, преку кој ќе можеме да гледаме настани и да слушаме гласови како да сме присутни таму, без оглед на далечината. Описот неодоливо потсетува на паметниот телефон во ера кога телефонот со вртење на бројки беше луксуз.

Но, не беа сите визии толку прецизни. Самиот Гернсбек веруваше дека во 2025 година, домот ќе биде управуван од „теле-фото-контроли“. На неговите илустрации, домаќинката седи пред командна табла и преку камери им наредува на роботските раце во кујната како да го подготват ручекот.

Погодил дека ќе имаме камери и автоматизација, но неговата 2025-та беше полна со кабли и месинг, стил кој денес со насмевка го нарекуваме „стимпанк“.

Иако кујната на иднината ја замислил малку покомплицирано, Гернсбек бил вистински визионер за телемедицината, предвидувајќи го ‘радио-докторот’ кој преку екран и сензори ќе може да ве прегледа од илјадници километри далечина – концепт што во 2025 година е наша секојдневна реалност.

Роботи-бербери и радио-хипноза

На страниците на списанијата како „Modern Mechanics“, се појавуваа идеи кои границата помеѓу генијалноста и лудоста ја правеа речиси невидлива. Еден од најзабавните концепти беше „автоматскиот читач на весници“.

Наместо да одите до трафика, весникот требаше да се пренесува преку радио-бранови и да се печати во реално време директно во вашата спална соба. Тие не ја предвиделе дигитализацијата на текстот, туку едноставно мислеле дека ќе имаме мали печатници во секој агол од куќата.

Професорот Арчибалд Лоу, во 1925 година предвиде уред за „радио-хипноза“. Идејата била дека до 2025 година, луѓето нема да мораат да се мачат со учење. Доволно ќе биде да ставите „радио-капа“ со жици пред спиење, и уредот преку невидливи бранови ќе ви ги „инјектира“ потребните информации директно во мозокот.

Можеби најбизарниот изум кој сериозно се дискутирал бил „механичкиот бербер“. Во визијата за 2025 година, мажот седнува на стол, а серија прецизни роботски ножици и бричеви, управувани од сложени запченици, го средуваат неговиот изглед за точно 60 секунди.

Немало простор за муабет за политика со берберот – само ладен, прецизен челик. Иронично, сто години подоцна, луѓето во 2025-та копнеат токму по човечки допир и разговор.

Летечки поштари и големата лага за слободното време

Небото беше следната голема опсесија. Авионите веќе почнаа да летаат комерцијално, а сите сонуваа за Чарлс Линдберг. Списанијата беа полни со илустрации на „летечки поштари“ со мали млазни мотори на грбот и граѓани кои со своите лични „авто-авиони“ слетуваат на покривите на небодерите.

Тие предвидуваа дека градовите ќе бидат покриени со огромни стаклени куполи за да се контролира времето – дожд само во четврток навечер за да се натопат парковите, а вечно сонце за викендите.

Но, најнаивното предвидување беше поврзано со слободното време. Економистите од тоа време, вклучувајќи го и славниот Џон Мејнард Кејнс во неговите есеи за „економските можности на нашите внуци“, предвидуваа дека поради напредокот, до 2025 година луѓето ќе работат само 15 часа неделно.

Замислуваа општество на уметници и филозофи кои уживаат во изобилството создадено од машините.

Дали сме нивната бајка или нивниот кошмар?

Од наша перспектива во 2025-та, тој оптимизам изгледа слатко наивен – па дури и комичен. Но тогаш, по војната што го скрши светот, вербата во науката била спас. Била доказ дека човештвото може подобро. Фантастиката не била мрачна, туку светла, чиста и полна со надеж.

И еве нè нас: ги немаме летечките автомобили, но имаме дронови што носат пратки.

Не живееме под стаклени куполи, но имаме видео-повици што Тесла ги замислил пред еден век. Ако некоја девојка од 1925 година се појави денес, веројатно ќе биде збунета. Ќе види луѓе кои одат со наведнати глави, загледани во светлечки плочки, наместо да ги гледаат небодерите. Ќе види тишина таму каде што очекувала бучава од мотори.

Дали го остваривме нивниот сон? Или само додадовме ТикТок на нивната магија? Можеби вистината е во тој безвременски ритам на Чарлстон кој ни вели дека, без оглед на технологијата, најважната работа што човекот ја измислил е надежта дека следната стотка ќе биде уште подобра.