ВО МАНУ, МЕПСО И ВО ВРХОВНИОТ СУД НЕ СЕ ПОЧИТУВА ПРАВИЧНАТА ЗАСТАПЕНОСТ Народниот правобранител апелира побрзо да се најде замена за балансерот

Бројот на вработените во јавниот сектор во 2023 година е намален за 2.488 лица во споредба со 2022 година. Во 2022 година вкупниот број на вработени во јавниот сектор изнесуваше 130.377 лица, а во 2023 година 127.889 лица, покажува Посебниот извештај на Народниот правобранител за 2023 година, за примената на начелото на соодветна и правична застапеност во јавниот сектор.

Народниот правобранител, Насер Зибери на денешната прес-конференција истакна дека анализата покажува дека мал е бројот на институции, установи, единици на локалната самоуправа и субјекти формирани од нивна страна, кои имаат солиден учинок во остварувањето на начелото на соодветна и правична застапеност, за разлика од оние кои не ги задоволуваат законски пропишаните норми и кои отстапуваат на сите полиња.

– Со соодветна и правична застапеност која ја отсликува реалната состојба на бројот на населението по етничка структура може да се пофали Собранието на Република Северна Македонија, неколку министерства, може да се пофалат неколку единици на локална самоуправа без оглед дали е доминантно македонското или албанското население. Но, има многу институции каде отстапуваат од ова правило и јас при објавувањето на минатогодишниот извештај ги цитирав и по име. Промена или подобрување нема и во моментов можам да ги спомнам Македонската академија на науките и уметностите, каде од 91 вработен, 90 се Македонци, само еден е Албанец и ниту еден од друга етничка заедница. Може да ги спомнам и јавните државни претпријатија како што е МЕПСО, како што е ЈП за стопанисување со станбен и деловен простор, кадешто етничката застапеност е крајно непочитувана и е под 10 отсто, односно, само 6 отсто на албанската етничка заедница,а под 1 отсто на турската етничка заедница. Не е подобра состојбата и во Врховниот суд, во кабинетот на претседателот на државата и во самиот Секретаријат на Владата – рече Зибери.

Извештајот покажува дека во 2022 година застапеноста на Македонците во јавниот сектор била со 71,9 отсто, а за 2023 година е 71,6 отсто, што претставува намалување од 0,3 отсто, но бројката е поголема за 13,16 проценти во споредба со резултатите од последниот попис на населението од 2022 година.

Застапеноста на Албанците во 2022 година била 21,4 отсто, а во 2023 година 21,7 отсто, што е пораст од 0,3 отсто, но бројката е помала за 2,6 проценти во споредба со резидентното население согласно пописот.

Мало зголемување има кај турската  и бошњачката заедница, додека ромската, српската и влашката етничка заедница се со ист степен на застапеност во 2022 и 2023 година.

– Како и претходната година, така и за 2024 година, Народниот правобранител упатува јавна критика која се однесува на недоволниот број на застапеност на лица од немнозинските заедници на раководни работни места – албанската (18 отсто), турската (1,6 отсто), а посебно ромската етничка заедница. Од вкупниот број на лица на раководни работни места во јавниот сектор само 0,3 отсто се Роми, назначени на раководна позиција.  Застапеноста на раководни работни позиции кај македонската, влашката и српската заедница процентуално е повисока и во однос на процентот на резидентното население така и во споредба со бројот на вработените од истите заедници во јавниот сектор. Тоа всушност ја потврдува несоодветна примена на начелото на соодветна и правична застапеност кон останатите заедници – потенцираше Народниот правобранител.

По укинувањето на механизмот „балансер“ со кој се спроведуваа вработувањата во јавниот сектор и во очекување на ново законско решение, Зибери упати апел до извршната и законодавната власт за забрзување на постапката и активностите за законско регулирање на оваа прашање. Треба да се обезбеди соодветен инструмент кој ќе го обезбеди и гарантира ова право, притоа запазувајќи ги принципите на стручност и компетентност, нешто што и досегашната регулатива го предвидуваше, но менаџментите на институциите недоволно го применуваа.

– При спроведувањето на вработувањата покрај хоризонталната етничка застапеност, треба да се запази и вертикалната застапеност, односно застапеноста во раководни позиции, како и половата застапеност. Со донесување на соодветни пишани акти ќе се даде друга тежина на начелото на соодветната и правична застапеност, би се намалил просторот за евентуална злоупотреба на оваа мерка, но и ќе биде прилог кон остварување на уставно гарантираното граѓанско право, истото да не остане само декор на нашите уставни определби, туку реална можност за вработување во јавниот сектор на граѓаните од сите заедници на локално и централно ниво. Начелото претставува директен прилог кон создавање поголена кохезија во општеството и најдобра превенција од дискриминација по етничка основа во правото на вработувањето во јавниот сектор – рече Народниот правобранител, Насер Зибери.