Што открива нацртот на Загрепската Декларација – ЕУ ветува поголема помош за Западен Балкан, но не го спомнува членството ниту проширувањето

Загрепскиот самит кој требаше да се одржи оваа недела поради коронавирусот алтернативно ќе се одржи на 6 мај преку видео конференција. Иако амбицијата на хрватското претседателство била овој самит да биде пресвртница во процесот на проширување на ЕУ и перспективата за членство на земјите од регионот, исходот ќе биде под тие очекувања, пишува Еурактив.Јутарњи.хр.

Хрватскиот „Јутарњи лист“ имал ексклузивен увид во „Загрепската Декларација“ која ќе биде усвоена и пишува дека никаде во текстот не се спомнува „проширување“, „членство“, ниту „интеграција во ЕУ“.

„Постои само неодредена реченица за ‘европската перспектива’ и за силното поврзување. Според тоа може да се каже дека оваа Загрепска Декларација во својата содржина ќе му понуди на регионот помалку од таа пред 20 години што му нудела. Причината за тоа е, како што дознава Јутарњи лист од димпломатски извори, инсистирањето на некои држави како што се Франција и Холандија, а донекаде и Германија, тоа да не биде самит за проширување“, пишува авторот Аугустин Палокај во анализата објавена вчера.

Во текстот на Декларацијата не се спомнува ни најголемиот успех во текот на хрватското претседателство – одлуката за отворање пристапни преговори со Албанија и со Северна Македонија. Но, дипломатите сметаат дека е добро што воопшто овој самит се одржува, бег оглед на околностите, и што се повторува поддршката за европската перспектива, толку колку да не се заборави.

Од текстот на Декларацијата се гледа дека кризата со ковид-19 имала влијание врз сегашните и идните односи кон регионот. Таа може да помогне во зајакнувањето на соработката која ЕУ постојано ја бара (познатиот проект мини шенген кој го развиваат Албанија, Србија и Северна Македонија), како и зајакнување на врските со ЕУ.

„Потсетувајќи на самитите во Загреб 2000 година, Солун 2003. и Софија 2008 година, ЕУ уште еднаш ја потврдува недвосмислената поддршка на европската перспектива на Западниот Балкан. Партнерите од Западен Балкан ја повторуваат својата приврзаност на европската перспектива како одлучен стратешки избор. Веродостојноста на овие ветувања зависи исто така од јасната јавна комуникација и имплементација на неопходните реформи“, се наведува во нацртот на завршниот документ.

Се нагласува дека ЕУ и Западен Балкан заедно се борат против коронавирусот и неговите последици. ЕУ мошне брзо мобилизираше пакет од повеќе од 3,3, милијарди евра за Западен Балкан и неговата борба против пандемијата и соочувањето со последиците во текот на опоравувањето од кризата. Начинот на кој ЕУ и Западен Балкан се носеле со пандемијата се наведува како доказ дека заедно полесно може да се носат со предизвиците.

Од текстот на Декларацијата која ќе биде усвоена на виртуелниот загрепски самит видливо е како ЕУ тешко ги поднела критиките дека не му помага на регионот, а дека други му помагаат повеќе. Во ЕУ чувствуваат дека помошта од другите (Кина, Русија) се цени повеќе и ѝ се дава поголемо значење. ЕУ нагласува дека помошта во соочувањето со пандемијата вклучува заедничка јавна набавка, неограничена трговска размена на заштитна опрема, осигурување на движењето на стоките преку зелените патеки кои ги поврзуваат ЕУ и Западен Балкан, снабдување од страна на ЕУ со материјал за тестирање за вирусот во соработка со релевантни здравствени институции.

„Фактот што оваа поддршка и соработка одат значително над тоа што кој било друг партнер му го пружил на регионот заслужува јавно признание“, се наведува во Декларацијата. Најочигледен пример како помошта од ЕУ се омаловажува го спомнал во расправата на Европскиот парламент, високиот претставник Јосеп Борел кога зборувал за плакатите во Белград на кои се заблагодаруваат на кинескиот претседател а никаде нема пример за благодарност кон Европската Унија.

Во натамошниот дел од текстот на Декларацијата помалку или повеќе се спомнуваат слични пораки кои ЕУ ги праќа со години. Се нагласува спремност за посилно поврзување и пораст на поддршката.

„ЕУ е одлучна и натаму да го засили својот ангажман на сите нивоа во поддршката на политичката, социјалната и економската трансформација на регионот и го поздравува ветувањето на партнерите од Западен Балкан за зачувување на европските вредности и начела, како и за одлучното спроведување на неопходните реформи. Зголемената помош од ЕУ ќе биде врзана со опиплив напредок во вледеењето на правото и социо-економските реформи, како и доближување до европските вредности, правила и стандарди“, се наведува во Декларацијата.

ЕУ ќе ја повтори пораката дека приоритет треба да му се даде и на владеењето на правото, демократизацијата, борбата против организираниот криминал и корупцијата, половата еднаквост, заштитата на правата на малцинските групи.

И со оваа Декларација ќе се нагласи потребата од регионална соработка и решавање на билатералните спорови. Интересно е што во претходниот нацрт се спомнувал повик на ЕУ кон партнерите за „целосно ускладување“ со позициите на ЕУ во надворешната политика, особено кога се работи за клучни заеднички интереси. Но, во новиот нацрт, се спомнува повик кон партнерите за „напредок кон целосно ускладување“. Тоа е очигледна отстапка кон Србија, која покрај БиХ, единствена не ги поддржува ставовиите на ЕУ кога станува збор за надворешната политика, особно за односите со Русија, Кина, но и со некои други држави.

Декларацијата е заедничка и со неа мора да се согласат и лидерите на земјите од Западен Балкан. Во текстот намерно не се спомнуваат државите туку партнерите од регионот, што е компромис поради учеството на Косово, која како држава не ја признаваат Србија, БиХ, како и 5 земји членки на ЕУ.

На загрепскиот самит 2000 година е отворена перспективата за интеграција во ЕУ на земјите од регионот. Само Хрватска успеа да го заокружи целиот циклус од Спогодбата за стабилизација и асоцијација до полноправно членство. Црна Гора и Србија преговараат за членство, Албанија и Северна Македонија имаат статус на кандидат и дури сега добија одлуки за отворање на преговори но без датум. Македонија во 2000 година на тој пат беше пред Хрватска. БиХ го предаде барањето за членство но нема ни статус кандидат ниту позитивно мислење од Евроспката комисија. Косово сѐ уште не аплицирало за членство во ЕУ.