ШТО ЌЕ СЕ СЛУЧИ СО ЗЕМЈАТА АКО СОНЦЕТО ЕКСПЛОДИРА? Трагедијата би траела само неколку секунди

Суперновата е најразорниот настан во универзумот, иако трае само неколку секунди, а претставува експлозија на ѕвезда која во таа прилика емитира онолку енергија колку што ќе емитува нашето Сонце во сите 10-12 милијарди години „живот“. Сонцето не е доволно масивно за такво нешто, на крајот ќе стане т.н „бело џуџе“, но што би било кога би било?

Ѕвездите се огромни електрани со фузија кои поминуваат 90% од своето постоење согорувајќи водород во близина на јадрото, произведувајќи хелиум, додека добиената температура и притисок го спречуваат неговото понатамошно колапс. Кога ќе исчезне водородот, јадрото се намалува и температурата се зголемува, по што хелиумот почнува да гори, создавајќи јаглерод.

Ова ќе му се случи на Сонцето за 5-7 милијарди години, кога ќе стане црвен џин и ќе се прошири толку многу што ќе ги опфати/„испржи“ Меркур и Венера. Стотици милиони години подоцна, хелиумот исто така ќе исчезне, надворешните слоеви ќе се распрснуваат и ќе се формира маглина; јадрото ќе стане топка од дегенерирана материја без масата потребна за понатамошен процес на фузија, т.е. ќе стане „бело џуџе“, а кога ќе го изгори целото гориво, црно.

Во случај на ѕвезди со голема маса, согорувањето на водородот се мери само во милиони години, а хелиумот во стотици илјади. За разлика од нашето Сонце, тие можат да согоруваат јаглерод, чија фузија, која трае стотици години, создава нови елементи, кои согоруваат со голема брзина кога ќе исчезне: неон за околу една година, кислород за неколку месеци, силициум за помалку од ден.

Во тој последен ден, температурите во јадрото достигнуваат три милијарди степени според Келвин (околу 200 пати повисоки од моменталната температура во центарот на Сонцето). Кога силициумот исчезнува, ѕвездата е на крајот од патот, бидејќи елементите формирани од претходните спојувања (кобалт, никел, железо) се постабилни од оние во кои би се споиле. Бидејќи нема ништо друго да се спротивстави на гравитацискиот колапс, јадрото експлодира и започнува супернова.

Реакцијата на фузија, која трае околу десет секунди, создава во јадрото на ѕвездата нешто како огромно атомско јадро од неутрони и ослободува незамисливо количество енергија (нема потреба да се навлегува во детали кои науката ги знае), која потоа влегува во мешавина од фотони, од кинетичката енергија на материјалот на ѕвездата што експлодира и од неутрината.

Сите три работи се погубни, единствено прашање е која прва би дошла до нас, во невозможно сценарио во кое тоа му се случува на Сонцето. Бидејќи светлината се произведува во јадрото, потребно е извесно време да навлезе во надворешните слоеви; кога ќе излезе надвор, таквото зрачење веднаш уништува сè што ќе му се најде на патот, а на Земјата прво би настрадала страната свртена кон ѕвездата (иако разликата се мери во секунди).

Прво ќе испари атмосферата, потоа она што остана од морето и океанот. После тоа доаѓа бран на материја што ќе го уништи она што остана, а можеби и ќе ја разнесе целата планета, во зависност од природата на експлозијата. Сепак, дури и пред светлината и материјата да стигнат до нас, веќе би биле мртви поради дејството на неутрината, кои со себе носат 99% од вкупната енергија на суперновата.

Неутрините поминуваат низ вашето тело во секое време, дури и додека го читате ова, но не многу од нив (само 70 трилиони), а меѓу нив нема никаква интеракција, т.е. тоа е многу ретко. Но, во случајот со суперновата, сè драматично се менува: нивниот број се зголемува за околу 10 квадрилиони пати, додека енергијата на секое неутрина се зголемува за околу 10 пати.

Ова ја зголемува нивната смртност и способноста за интеракција со вашето тело. Всушност, станува математички невозможно таа интеракција да не се случи, што значи дека секој жив организам во рок од една дваесетина од секундата, каде и да е на Земјата, би бил зготвен внатре; целиот наш Сончев систем би поминал вака: да има живи организми на Плутон и тие би ја доживеале нашата судбина.

Невозможно е да се заштитите од неутрина. Најдоброто што можевме да направиме е да инсталираме доволно чувствителен детектор за неутрина, кој ќе ги следи оние што се генерираат со согорување на јаглерод, потоа неон, кислород и на крајот силициум; во суштина, би можеле неколку часа однапред да знаеме што ни претстои и што ни се подготвува, само колку да се збогуваме со светот и нашите најблиски.