ПРАВИЧНАТА ЗАСТАПЕНОСТ ВО ПОДРУМ? За првпат во историјата ќе имаме повеќе министри Албанци од Македонци

Министерството за здравство, со коешто во моментов раководи кадар на Алтернатива, како и Министерството за правда, со коешто раководи СДСМ, го претставуваат минимумот што треба да го „плати“ власта за да ја убеди опозициската Алијанса за Албанците да ѝ се приклучи на владината коалиција и со своите 8 пратеници да го зајакне парламентарното мнозинство кое во моментов брои 64 пратеници.

Многу важен, па дури и историски момент, е тоа што премиерот Димитар Ковачевски сепак одлучил да го „жртвува“ министерот Никола Тупанчески и неговиот министерски кабинет во Правда да му го препушти на потенцијалниот нов коалциски партнер Арбен Таравари. Со ваквиот потег дефинитивно ќе се наруши етничкиот баланс во Владата, па и покрај сите цврсти ветувања од премиерот дека „балансот нема да го чепкаме“, за првпат во историјата на Македонија ќе се случи да имаме повеќе министри Албанци отколку Македонци: 11 ќе бидат Албанци, а 10 Македонци.

Ваквата состојба, според дел од политичките аналитичари, е крајно неприфатлива. Тие во разговор за Плусинфо велат дека на овој начин само се создава гнев кај македонскиот мнозински народ, а и дополнително се потврдува сомнежот дека во Македонија ни се случува класична доминација на едно малцинство над мнозинството.

Нема да се разбираме што говориме

Политикологот Иво Рангеловиќ забележува дека сржта на проблемот во мултиетничноста на Македонија е идентитетската политика.

– Конкретно, партиите од албанскиот политички блок ги проектираат своите програми и визии исклучиво за целите на албанското население. За разлика од нив, апсолутно сите македонски партии го темелат своето политичко делување врз потребите на сите малцинства во државава. Чесно е да кажеме дека политиката во Македонија по Рамковниот договор создава ѕид на етничка припадност преку кој се одвива паралелен развој на државата. Живееме во паралалени, етнички универзуми – вели политикологот за Плусинфо.

Постојат министри кои едвај го говорат македонскиот јазик, што нѐ доведува во ситуација и технички да престанеме да се разбираме, додава тој.

– Ваквиот тек на настаните ја загрозува перспективата на државата и го доведува во прашање суштинското постоење на државниот поредок. Не е важно дали има повеќе министри Албанци или Македонци, колку што е важна причината за тоа. А, причината, за жал, е купување етничко-политички поени преку манипулација со гол популизам, конкретно меѓу албанскиот гласачки блок. Затоа и сѐ повеќе граѓани го забележуваат истово и колективно ја напуштаат државата – објаснува Рангеловиќ.

Сакаме квалитет или процент?

Аналитичарот Синиша Пекевски вели дека не гледа проблем во бројот на албански министри доколку тие луѓе нудат квалитет.

– Желбата за власт е најголема, односно желбата за да се остане на власт нема цена. Тоа значи дека актуелната власт е подготвена да направи сѐ што е потребно само за да не се симне од удобната фотелја. На властите од СДСМ не им е воопшто важен етничкиот баланс помеѓу министрите, туку најважно им е да не заминат во опозиција. Таа нивна желба се гледа во сите потези што ги прават. Од друга страна, и јас не би гледал проблем во бројот на албански министри сѐ додека тие нудат квалитет. Но, во суштина, според нашето искуство, ниту еден министер не понуди некаков квалитет. Со ова се докажува дека борбата на албанските партии не е борба за квалитет, туку е борба за позиции. Што ако Албанец е на чело на некое министерство ако и понатаму ни бегаат младите од земјава? Што ако е Албанец ако повторно сите ние имаме најниски плати во регионот? Ние сме граѓанска држава и зошто би гледале етнички? Ние сами си ги воведуваме тие проценти, па престануваме да бараме квалитет и само се стремиме да ги задоволиме процентите – објаснува Пекевски.

Во целата оваа ситуација со влезот на Алијанса на Албанците во Влада, додава тој, најмногу добива партијата на Арбен Таравари.

– Државата, односно Владата, не добиваат буквално ништо, бидејќи повторно нема да имаат доволно пратеници за да обезбедат двотретинско мнозинство во Собранието. Слична ситуација беше и со прешалтувањето на Алтернатива од опозиција на власт. Што доби Владата, односно државата? Ништо. Дали министрите на Алтернатива испорачаа некаков резултат? Не испорачаа. Значи, борбата е само за фотелја – вели Пекевски.

Нарушен етнички баланс

Универзитетскиот професор Јове Кекеновски, пак, вели дека на Македонија ѝ се случува класична доминација на малцинството над мнозинството.

– Етничкиот баланс и досега беше пореметен во многу основи. Почнувајќи од правичната застапеност во јавната администрација каде што не се води сметка за бројките, а да не зборуваме за квалитетот. И секаде онаму каде што малцинството Албанци има поставено свој функционер, бројот на вработени Албанци наспроти вработени Македонци, е далеку повисок. Затоа, ако веќе принципиелно партиципирате и барате да добиете министерски позиции, тогаш редно е принципиелно да настапувате и во поглед на јавната администрација. Кога сите би се чувствувале како Македонци, тогаш нема да има потреба да зборуваме за етничка припадност. Меѓутоа, вака како што стојат работите, сѐ повеќе од јасно е дека работите функционираат пореметено. Во оваа држава само малцинствата си ги бараат правата, а никој не се интересира за правата на мнозинскиот народ. За едните важат едни принципи, а други важат за другите. Кога би живееле во една вистинска граѓанска држава и кога сите би се декларирале како Македонци, односно како Македонци од албанско етничко потекло, а не како Албанци од Македонија, тогаш нема да постои никаков проблем. Сѐ ќе беше поинаку доколку би живееле во држава во којашто нема да има политички партии создадени на етничка основа, туку на граѓанска основа. Во овој случај, како што сега стојат работите, можеме само да констатираме пореметен етнички баланс и ништо друго – вели професорот.

Тој додава дека на Македонија во моментов ѝ се случува класична доминација на малцинството над мнозинството.

– Воопшто не би ме чудело доколку власта утре почне преговори и со единствената опозициска албанска партија Беса со цел да ја „вдоми“ во владиното мнозинство, а за возврат да ѝ понуди министерски места кои сега им припаѓаат на македонски министри. Тогаш, етничкиот баланс во Владата дополнително ќе се наруши во корист на министрите Албанци кои ќе бидат уште побројни од Македонските. Ова е недозволиво. Една држава не смее да си дозволи да ѝ се случува доминација на малцинството врз мнозинството. Каде го има тоа? Кажете ми една земја во светот каде што се случува вакво нешто – објаснува Кекеновски.

„Албанизација на Македонија“

Политичкиот аналитичар Благојче Атанасоски смета дека прекршувањето на етничкиот баланс во Владата предизвикува отворена фрустрација кај етничкото македонско население кое оваа ситуација ја доживува како „албанизација на Македонија“.

Жално е што говориме за етнички дисбаланс, а не за квалитет, за резултати, и за реформи во сите министерства.

Благојче Атанасоски Политички аналитичар

– Условно, во пракса, може сите министри во Владата да бидат Македонци или, пак, сите да бидат Албанци. Согласно одредбите од Охридскиот рамковен договор не е запишано уставно-правно каков да е етничкиот сооднос на министри во еден владин кабинет. Но, за да се има „мир во куќа“, секогаш се внимавало да постои соодветен етнички баланс, согласно етничките пописни бројки. Сепак, актуелната влада која го шири коалицискиот потенцијал со етничко-албански политички партнери, прави еден вид прекршување на ова непишано правило, односно оди во ситуација на зголемување на бројот на етнички албански министри како логичен след на побарувањето на етничко-албанските коалициски партнери – вели Атанасоски.

Тоа, посочува тој, се одразува кон прикриена или отворена фрустрација кај етничкото македонско население кое оваа ситуација ја доживува никако поинаку освен како „албанизација на Македонија“, а Владата ја доживува како – албанска.

– Јас немам проблем и сите министри да бидат етнички Албанци, ама нека бидат чесни, нека работат ефективно и нека покажат вистински резултати во ресорот што го водат. Но, сето тоа е во доменот на фикцијата. Жално е што говориме за етнички дисбаланс, а не за квалитет, за резултати, и за реформи во сите министерства – објаснува Атанасоски.