НА БЛИСКИОТ ИСТОК СЕ ПОЈАВУВА „ИСЛАМСКА НАТО“? Израелскиот напад врз Катар ја менува политиката во Заливот

Првиот израелски напад врз држава од Персискиот Залив предизвикува промена во арапската политика: има сè повеќе повици за регионална соработка и заедничка одбрана. Некои дури повикуваат на создавање „исламски НАТО“, пишува Дојче Веле.

Катар не можеше да направи речиси ништо против балистичките ракети што Израел ги испука кон земјата пред две недели.

Според медиумските извештаи, десетина израелски борбени авиони прелетаа над Црвеното Море на 9 септември, внимавајќи да не влезат во воздушниот простор на други земји, пред да ги испукаат ракетите во таканаречен напад „над хоризонтот“, објавува ДВ.

Во таков напад, балистичките ракети се искачуваат во горната атмосфера или дури и во вселената, а потоа оттаму летаат кон својата цел. Конечната цел на израелските ракети беа членови на милитантното движење Хамас, кои се состанаа во луксузен кварт на катарската престолнина Доха за да разговараат за евентуално примирје во Газа. Шест лица беа убиени, иако се чинеше дека тие не се оние што беа цел.

Бидејќи ракетите дојдоа неочекувано, „над хоризонтот“, Катар можеше малку да направи за да се одбрани. И една од најважните одбрани на Катар против Израел нема никаква врска со софистицираните системи за ракетна одбрана. Најголемиот сојузник на Израел, САД, ја има својата најголема база во регионот во Катар и неодамна ѝ додели на земјата статус на „главен сојузник надвор од НАТО“.

Но, тоа очигледно не беше доволно за да го спречи Израел да го изврши својот прв познат напад врз арапска држава од Заливот. Тоа беше и потег за кој САД веројатно мораа да бидат информирани.

„Израелскиот напад… ја разниша довербата на земјите од регионот во нивните врски со САД и ќе ги зближи“, напиша Кристин Диван, виш соработник во Институтот за држави од Персискиот Залив со седиште во Вашингтон, кратко по нападот. „Овие нафтени монархии се премногу слични… таков директен напад врз нивниот суверенитет и чувство на безбедност е неприфатлив за сите нив.“

Како резултат на тоа, „владетелите од Персискиот Залив продолжуваат да бараат поголема стратешка автономија и се сè повеќе решени да ги намалат ризиците од зависност од САД“, рече Санам Вакил, директор на програмата за Блискиот Исток и Северна Африка во Чатам Хаус, во статија за британскиот Гардијан.

Поради сето ова, во последните недели се повеќе се зборува за формирање еден вид „исламско НАТО“, одбранбен сојуз на исламски и арапски држави што би функционирал слично на западниот воен сојуз.

На вонредниот самит на Арапската лига и Организацијата за исламска соработка минатата недела, египетските претставници предложија создавање заедничка сила по моделот на НАТО. Зборувајќи на самитот, ирачкиот премиер Мохамед Шиа ал-Судани, исто така, повика на колективен пристап кон регионалната безбедност. Шесте членки на Советот за соработка во Заливот (Бахреин, Кувајт, Оман, Катар, Саудиска Арабија и Обединетите Арапски Емирати) рекоа дека ќе активираат одредба во договорот за меѓусебна одбрана од 2000 година, според која нападот врз еден е напад врз сите. Формулацијата е слична на онаа во Член 5 од Северноатлантскиот договор.

По првиот самит, министрите за одбрана на Заливот одржаа уште еден состанок во Доха и се согласија да го засилат споделувањето на разузнавачките информации и информациите за ситуацијата во воздушниот простор и да го забрзаат воспоставувањето нов регионален систем за предупредување од балистички ракети. Исто така, беа објавени заеднички воени вежби.

Истата недела, Саудиска Арабија објави дека склучува „стратешки договор за меѓусебна одбрана“ со Пакистан. Двете земји изјавија дека „секоја агресија врз која било земја ќе се смета за агресија врз обете“.

Можеби сè звучи како да се формира „исламски НАТО“ за да се спротивстави на Израел, но во реалноста ситуацијата е малку поинаква, велат набљудувачите за ДВ.

– Алијанса во стилот на НАТО е нереална, бидејќи би ги обврзала земјите од Заливот на војни што не ги сметаат за клучни за нивните интереси. Ниту еден владетел од Заливот не сака да биде вовлечен во конфликт со Израел околу Египет, на пример – вели Андреас Криг, вонреден професор на Факултетот за безбедносни студии на Кингс колеџ во Лондон.

Сепак, работите се менуваат по нападот врз Доха.

– Безбедноста во Заливот долго време се базираше на логиката на покровителство – во суштина, плаќате некого да се грижи за вашата заштита – објаснува Криг. „Таа логика сега почнува да се менува, но полека“.

Наместо „исламски НАТО“, светот веројатно ќе го види таканаречениот формат „6+2“, објаснува Чинција Бјанко, експерт за земјите од Заливот во Европскиот совет за надворешни односи. Терминот „6+2“ се однесува на шесте земји-членки на Советот за соработка во Заливот, плус Турција и Египет.

Бјанко верува дека форматот веројатно веќе се дискутира оваа недела на маргините на Генералното собрание на Обединетите нации.

– Тоа не е всушност Член 5 во вистинска смисла – изјави таа за ДВ.

„Посветеноста на земјите од Заливот кон меѓусебна одбрана не е толку силна како онаа на НАТО. Повеќе се работи за колективизација на безбедносните и одбранбените позиции и, можеби најважно, испраќање порака за одвраќање до Израел“.

Форматот „6+2“ има повеќе смисла од „исламски НАТО“, продолжува Криг. Турција е всушност „најсигурен незападен партнер за Заливот, со војска стационирана во Катар од 2017 година и реален капацитет за брзо реагирање во кризи“. „Египет е посложен случај. Има воена маса, но неговата сигурност е доведена во прашање во некои престолнини на Заливот“.

Дури и ако се имплементира форматот „6+2“, тоа ќе се случи бавно и дискретно, очекуваат Криг и Бјанко.

„Повеќето од сериозните промени ќе се случат зад сцената“, предвидуваат Криг. „Ќе видиме јавни изјави, самити и заеднички вежби, но важните прашања, како што се размена на радарски податоци, интегрирање на системи за рано предупредување или доделување права на воени бази, ќе останат во сенка“.

Исто така е можно земјите од Заливот, кои долго време зависат од Соединетите Држави, да се обидат да ги прошират одбранбените врски со други земји.

– Секако постојат и други актери, како што се Русија и Кина, кои се подготвени да ги заменат САД – изјави за ДВ Синем Џенгиз, истражувач во Центарот за студии на Заливот на Универзитетот во Катар. „Но, малку е веројатно дека некој надворешен актер ќе ги замени САД преку ноќ“.

На крајот на краиштата, земјите од Заливот не го сакаат тоа, додава Бјанко. Тие сè уште зависат од американската воена технологија. На пример, по нападот врз Доха, Катар побара гаранции од САД дека ќе останат нивни партнери.

– Важно е да се напомене дека САД всушност никогаш не биле отворено против оваа регионализација на одбраната – истакнува Бјанко.

„Напротив, тие отсекогаш го охрабрувале воспоставувањето единствена архитектура за ракетна одбрана во земјите од Заливот“.

Всушност, поголемата воена интеграција во Заливот би можела да значи и повеќе од САД – бидејќи американските системи се ‘рбетот на регионалната одбрана, објаснува Криг.

– Но, политичкото размислување се промени – заклучува тој. „Вашингтон повеќе не се смета за врвен гарант на безбедноста, туку за партнер чија поддршка е условна и трансакциска. Лидерите од Заливот се прилагодуваат на идејата дека САД имаат интереси, а не сојузници. Затоа се обидуваат да создадат безбедносен столб предводен од Заливот, кој би бил средна точка меѓу Иран и Израел.