КАКО ПОЛСКА ОД УВОЗНИК СТАНА НАЈГОЛЕМ ИЗВОЗНИК НА ХРАНА ВО ЕУ? Земјата успеа паметно да ги потроши парите од европските фондови

Извозот на земјоделството и прехранбената индустрија, таканаречениот „Агропрехранбениот“ сектор во 2004 година изнесуваше 5 милијарди евра. Дваесет години подоцна, во 2024 година, извозот на овој сектор изнесуваше 53,8 милијарди евра, десет пати повеќе.

Кого и да прашате во оваа земја што придонело за десеткратно зголемување на извозот на земјоделството и храната, ќе речат – влез во ЕУ, пишува српски Данас по посета на Полска организирана од ЕУ и проектот „Пулс на Европа“.

Во 2004 година, Полска стана членка на Европската Унија и доби пристап до фондовите на ЕУ. До ден-денес, ова е земјата што е најголем корисник на тие средства, модел за сите нови членки, а нема сомнение и за земјите кандидати, како најдобро да го искористат сегашното или идното членство во ЕУ.

Во овие 20 години, според податоците на Агенцијата за реструктуирање и модернизација на земјоделството (ARMA), Полска добила 250 милијарди евра од буџетот на ЕУ, а во него уплатила 86 милијарди евра.

Во овој период, само земјоделскиот сектор доби 78 милијарди евра од фондовите на ЕУ во рамките на заедничката земјоделска политика.

Каква трансформација е направена со полското земјоделство најдобро покажува фактот дека пред пристапувањето во ЕУ, оваа голема, претежно рамнинска земја беше нето увозник на храна.

Според Давид Чупак од АРМА, 93% од Полска е рурална, а околу 40% од населението живее на село.

По Романија, Полска е втора во ЕУ по бројот на земјоделски стопанства. Просечното земјоделско стопанство е релативно мало и има просечно 11,75 хектари.

-ARMA, која е основана во 2002 година како агенција за земјоделски плаќања, моментално вработува 11.000 луѓе. На почетокот на програмата, средствата се повлекуваа побавно, но најголемиот дел од средствата доаѓа кон крајот на програмата. Имаме значителна контрола на терен, сателитски снимки, воздушни снимки од секоја парцела, правиме анализа на ризик. Да речеме дека не е потребно да се види со свои очи дека инвестицијата е направена, ако можете да видите од хартија дека е купен трактор – објаснува Чупак.

Тој вели дека  во Полска не се исплатува да се злоупотребуваат средствата од ЕУ- фондовите.

-Имаме толку многу информации за фармите, што понекогаш мислам дека ги познаваме фармите подобро од самите сопственици. Агенцијата има право 5 години по исплатата на субвенцијата да контролира како се потрошени средствата. Ние спроведуваме 85.000-90.000 теренски инспекции годишно. Ризикот од измама е мал, бидејќи не вреди ризикот. Законите на ЕУ се применуваат и секој земјоделец знае каква е казната ако злоупотреби нешто. Прво на сите, во случај на неправилности, средствата мора да се вратат плус камата, а ако станува збор за неправилност, кривично дело, тогаш се поднесува тужба – објаснува тој.

Системот за субвенции во Полска е комплициран и тие имаат околу 200 различни стимулации.

Најважни се директните плаќања на земјоделците, кои во периодот од 2004-2022 година изнесуваа 56,1 милијарди евра.

Потоа тука се програмите за рурален развој кои ги подобруваат условите за живот на село, стимулациите според различни програми, потоа од националниот буџет, кои се далеку помали од европските и изнесуваат 11 милијарди евра за 30 години, па сè до субвенции во случај на пазарни кризи и катастрофи.

Според Јан Трушчински, поранешниот заменик-министер за надворешни работи и главен преговарач за време на влезот на Полска во ЕУ, Полска знаела во 1990-тите дека Европската заедница, а потоа и Европската Унија, е најдобрата опција за нив.

-Знаевме дека на овој начин ќе имаме побрз економски раст, развој на трговијата, поголем прилив на инвестиции, побрзо реструктуирање на економијата и достигнување повисок стандард. Знаевме дека Полска е многу зависна од ЕУ и ќе остане така, па зошто да немаме можност да влијаеме на политиката на таа Унија – објаснува Трушчински.

Тој истакнува дека сега, 20 години подоцна, Полска има една од највисоките стапки на раст во ЕУ и една од најниските стапки на невработеност.

Од 2004 до 2024 година, Полска постигна просечна годишна стапка на раст на БДП од 3,6%. Трушчински истакнува дека анализите покажуваат дека половина од ова е последица на приклучувањето кон ЕУ, односно приклучувањето кон заедничкиот пазар и синџирите на снабдување.

БДП на Полска се удвои, и од 49% од просекот на ЕУ, достигна над 70% од просекот на ЕУ.

Тој истакнува дека пред пристапувањето во ЕУ имало висока невработеност и дека по членството околу 1,5 милиони Полјаци отишле да работат во странство.

Сепак, тој истакнува дека разликите во заминувањата и пристигнувањата се намалуваат и дека извозот во ЕУ генерира 1,6 милиони работни места во Полска.

-Дефинитивно вредеше да се влезе во ЕУ – вели Трушчински.