📽 ЗАНОСНИОТ ЗВУК ЗАЕЧИ НИЗ СВЕТОТ Гајдата влезе во листата на културно наследство на УНЕСКО од Македонија
Во попладневната сесија на 19 COM на УНЕСКО, на 4 декември, гајдата беше впишана на репрезентативната листа на УНЕСКО од Македонија.
Гајдата е ставена на листата на нематеријално културно наследство на УНЕСКО.
Во попладневната сесија на 19 COM на УНЕСКО, на 4 декември, гајдата беше впишана на репрезентативната листа на УНЕСКО од Македонија.
На конференцијата присуствуваше директорката на Управата за заштита на културното наследство, Весела Честоева, и Ивона Опетческа Татарчевска – Национален координатор за Конвенцијата 2003.
На 19. СОМ на Меѓувладиниот комитет на УНЕСКО за нематерјално културно наследство во Парагвај – Асунсион Честоева и Опетческа Татарчевска остварија неформална средба со Генералната директорка на УНЕСКО, Одре Азуле, а во фокусот на разговорите биле Охрид и Охридскиот регион.
Каков инструмент е гајдата и од што е составена?
Според Википедија, Гајда или мешница е народен музички дувачки инструмент, составен од мев (мешина), најчесто од коза, со три цевки за дување и за свирење.
Македонската гајда може да биде двогласна или тригласна, што се определува во зависност од бројот на бордунските елементи. Во Македонија најзастапени се двогласните гајди, а во одредени делови на Македонија се среќаваат и тригласни гајди. Најмногу гајди со слагарче се среќавале во Овчеполието.
Гајдата се состои од гајдарка, брчало, слагарче, дувало и од мев.
Гајдарката има седум дупки на лицето и една дупка за палецот на опачината; на крајот на цевката се прикачува славец. Брчалото (бучало или рог) е составено од три дела кои се навлекуваат еден во друг со што овозможуваат негово скратување и продолжување со што се постигнува посакуваната висина; истото произведува континуиран тон (вториот глас). Првиот дел во којшто влегува писката се нарекува пискарник, вториот среднак а третиот брчало. Слагарчето е составено од два дела кои исто така се навлекуваат еден во друг, овозможувајќи постигнување на потребната висина. Овој дел го имаат само тригласните гајди. Дувалото поврзано со мевот. Преку дувалото повремено се надополнува мевот на гајдата. Мевот е направен од штавена овча или козја кожа.
Од каде потекнува македонската гајда?
Според Википедија, околу потеклото на гајдата постојат многубројни теории, а едно е сигурно дека инструменти со слични ерголошки карактеристиќи на гајдата во Македонија се среќаваат во повеќе делови од светот. Ова укажува на спонатноста во настанувањето на музичките инструменти кои се создавале, надоградувале и се усовршувале во одреден временски и географски простор. Потеклото на гајдата, како музички инструмент, генерално останува енигма бидејќи слични инструменти во денешно време се среќаваат во повеќе земји.
Ослободувајќи се од спрегите на минатото и согледувајќи ја фактичката состојба со употребата на овој инструмент во Македонија, во денешно време, можеме со сигурност да кажеме дека станува збор за музички инструмент кој бил мошне застапен и користен од автохтоното население уште во далечното минато. И денес овој инструмент сè повеќе се негува во руралните средини, но со огромните миграции од руралните во градските средини станува застапен и во градот.
Околу настанокот на музичкиот инструмент гајда не може да се добијат конкретни податоци бидејќи музичките инструменти биле создавани спонтано, според потребите на заедницата и истите биле надоградувани паралелно со културното и музичко созревање на човекот. Секако, појавата на музичките инструменти е тесно поврзана со изработувачите на музички инструменти, кои, во корелација со талентираните инструменталисти, го одбирале материјалот за изработување и ги одредувале тонските висини кои се прилагодувале на локалните музички особености. Одредени податоци околу присуството на музичките инструменти здобиваме од фреските и од иконите на кои се насликани музички инструменти меѓу кои и гајдата. Останати информации околу потеклото и употребата на инструментот гајда ги здобиваме од запишаните извори кои ги забележале истражувачите на музичкиот фолклор.
Кој е Пеце Атанасовски, еден од најголемите гајдаџии во Македонија?
Пеце Атанасовски е еден од најголемите гајдаџии во историјата на Македонија.
Според Википедија, тој бил носител на 19 меѓународни награди на светските фестивали во Ланголен, Англија, Брно, Чешка итн. Во конкуренција на 1.800 гајдаџии од целиот свет, тој го освоил првото место и наградата „Златна гајда“ на фестивалот во Ериче, Италија, во 1968 година. Во 2022 година, постхумно му е доделен Орден за заслуги за Македонија.
Атанасовски е роден на 25 октомври 1925 во селото Долнени. Неговите први музички настапи започнале на Радио Скопје во 1946 година, како и во ансамблот „Танец“ во 1950 година. Во периодот од 1959 до своето пензионирање бил раководител на Оркестарот на народни инструменти во Радио Скопје и кореограф на повеќе од дваесет културно-уметнички друштва во Македонија. Од 1966 година, па во текот на следните 29 години, раководел со Фолклорната школа за странци во Отешево. Во 1973 година го основал и бил директор на Долненскиот фестивал. Со своите гостувања со разни културно-уметнички друштва низ светот, тој ги афирмирал високите достоинства на македонскиот мелос. Како светски признат народен инструменталист држел часови на повеќе универзитети низ светот, меѓу кои и во Лос Анџелес и во Токио. Починал на 14 септември 1996 година во Скопје.
Во контекст на гајдата и на нејзината вредност во фолклорната музика, во прилог, видеа на кои можете да го чуете овој прекрасен инструмент.