Започна големото тестирање: За десетина дена ќе се знае колку Хрвати биле заразени со ковид-19

Хрватскиот институт за јавно здравје (ХЗJЗ) започна серолошко тестирање кое треба да го даде долгоочекуваниот одговор за застапеноста на коронавирусот кај населението од оваа земја, т.е. колкав процент на хрватски граѓани се заразени. Серолошкото тестирање вклучува 1.100 примероци од крв од граѓани собрани од болнички лаборатории, здравствени центри и јавни здравствени установи, објави „Јutarnji.hr“.

– Досега, како дел од валидацијата на тестовите, покрај серумските примероци од пациенти со потврдена ковид-19 инфекција, тестиравме и 120 лица од општата популација и здравствени работници со тестот „ELISA“. Врз основа на толку мал број испитаници, рано е да се зборува за застапеноста на оваа инфекција кај населението. Како што најави директорот на ХЗJЗ, Др. Крунослав Чапак, оваа недела ќе започне со тестирање на поголем број испитаници, што ќе обезбеди подобар увид во заразата кај нашето население – рече Др. Татјана Вилибиќ-Чавлек, раководител на Одделот за виролошка серологија на хрватскиот институт за јавно здравје.

– „ELISA“ тестот е метод на серолошка дијагностика што докажува одредени класи на антитела, „IgM“, „IgG “и „IgA“ во серумот на пациентот. Во зависност од докажаните антитела, можеме да кажеме дали станува збор за акутна или неодамнешна инфекција или прехтоден контакт со вирусот. Ако некое лице има антитела на „SARS-CoV-2“, тоа значи дека тие се стекнале со имунитет, но за времетрањето на имунитетот се уште не ни е познато, бидејќи станува збор за нов вирус и помина многу малку време од неговото појавување за да зборуваме за долгорочен имунитет – додаде таа.

Имунитет

Серолошки тестови се спроведуваат и во други земји од ЕУ, а резултатите од Чешка и Словенија покажуваат дека меѓу два и пет проценти од населението е заразено со вирусот во тие земји. Ако излезе на сличен начин во Хрватска, тоа, според проценките, би значело дека се заразени максимум 125.000 хрватски државјани, што секако е недоволно за да се постигне колективен имунитет (стадо имунитет), што кај ковид-19 е меѓу 60 и 70 проценти. Односно, за коронавирусот „SARS-CoV-2“ да престане да се шири кај популацијата, неговата стапка на инфекција мора да биде помеѓу 60 и 70 проценти.

Серолошките тестови можат да ги одредат антителата „IgM“, „IgG“ и „IgA“ што човековото тело ги развива за време на борбата против вирусот.

– Антителата на „IgM“ се првите што се појавуваат како одговор на вирусната инфекција. Обично можеме да ги докажеме на крајот на првата недела по почетокот на болеста. Нивното присуство во крвта е минливо, што значи дека може да се најдат за време на акутната фаза на болеста и некое време подоцна, а потоа да исчезнат. Затоа, наодот на овие антитела укажува на акутна или неодамнешна инфекција. Антителата на „IgG“ се појавуваат наскоро по антителата на „IgM“, достигнуваат високи нивоа за време на акутна болест, а по надминување на болеста нивното ниво се спушта на пониски вредности и остануваат присутни подолго време и штитат од повторна инфекција. Серолошките тестови, исто така, можат да детектираат антитела на „IgA“, кои покажуваат слична инциденца како „IgM“ – објасни Др. Ирена Табаин, раководител на одделот за директна вирулошка дијагностика на „ХЗЈЗ“.

Лажно позитивни

Серолошкото тестирање е наречено „менување на играта“ од страна на некои политичари ширум светот, што ќе ни помогне да ги вратиме животите во нормала со тоа што откривме кој сега е имун на ковид-19. Десетици биотехнички компании и лаборатории за истражување брзаа да ги развијат тестовите, а владите ширум светот купиле милиони вакви комплети со надеж дека ќе можат да донесат одлуки за враќање на луѓето на работа. На пример, британската влада нарача 3,5 милиони серолошки тестови од неколку компании кон крајот на март за подоцна да открие дека ниту еден од тие тестови не бил доволно сигурен.

– Валидноста на серолошкиот тест е неговата способност правилно да ги класифицираме резултатите како позитивни или негативни. Сензитивноста и специфичноста се мерки на валидност на тестот. Чувствителноста на тестот е процент на позитивни резултати што правилно ги препознава како позитивни, а специфичноста е процентот на негативни резултати што тестот правилно ги препознава како негативни – објасни Др. Вилибиќ-Чавлек. Таа посочува дека резултатите од тестот исто така можат да бидат погрешно позитивни, што значи дека луѓето кои не биле во контакт со вирусот се погрешно класифицирани како позитивни или лажно негативни и дека луѓето кои биле во контакт со вирусот и развиле антитела неправилно се класифицираат како негативни.

– Тестот се смета за многу сигурен кога процентот на лажни реакции е многу мал. За да се добијат сигурни резултати, во серолошката дијагностика на вирусни инфекции, вклучително и ковид-19, првичното тестирање се врши со тестови со висока чувствителност за да се избегнат лажни негативни резултати, а потоа потврдното серолошко тестирање се изведува со тест со висока специфичност за да се избегнат лажно позитивни резултати – додаде др. Вилибиќ-Чавлек.

Сигурност

Поради можни лажно позитивни и негативни резултати при воведување на нови серолошки тестови, потребно е претходно да се направи валидација, т.е. проверка на нивната валидност или веродостојност.

– Имаме потврдено разни т.н. брзи (имунохроматографски) и „ELISA“ тестови, во чиј изборот учествуваше раководителот на Одделот за микробиологија, др. Блаженка Хуњак. Тестовите „ELISA“ покажаа поголема чувствителност и специфичност во споредба со брзите тестови. Но, тестовите „ELISA“ исто така може да покажат погрешно-позитивни резултати, особено ако некое лице е заразено со други коронавируси, како што е обичната настинка. Според препораките на Европскиот центар за контрола и превенција на болести, реактивните резултати на „ELISA“ треба да бидат потврдени со посложени тестови извршени во клеточна култура, докажувајќи антитела кои имаат можност да го неутрализираат вирусот.

– Овие антитела се многу специфични за видот на вирусот и се сигурен доказ дека лицето било во контакт со „SARS-CoV-2“ – рече Др. Табаин.

Сепак, за вршење на вакви тестови се бара високо ниво на биозаштита (BSL-3), поради што тие најчесто се изведуваат само во референтни лаборатории.

– „ХЗJЗ“ има лабораторија „ВЅL-3“ лоцирана на Одделот за дијагностицирање на туберкулоза и, во договор со раководителот на одделот др. Љиљана Шмак, работиме на воведување на споменатите потврдни серолошки тестови, кои се во завршна фаза на подготовка. Лабораториите на референтниот центар на Министерството за здравство за вирусолошка дијагностика на респираторни инфекции во ХЗЈЗ се единствените во Хрватска кои користат култури станици во рутинска дијагностика и затоа можат да извршат само потврдни серолошки тестови за хумана дијагностика – заклучи Ирена Табаин.

Ниту една земја не ги тестира сите жители, туку избран примерок

Во дискусиите на социјалните мрежи изминативе денови многу граѓани се прашуваа дали серолошкото тестирање ќе ги опфати сите граѓани на Република Хрватска и дали некоја личност може да дојде во „ХЗЈЗ“ и да побара таков тест.

– Ниту една земја нема можност да го тестира целокупното население, но е избран репрезентативен примерок од населението за да се процени стапката на инфекцијата, која вклучува луѓе од различни возрасни групи од двата пола. За вакво истражување, се препорачува да се користат стандардизирани протоколи, а еден од нив е протоколот на Светската здравствена организација што ќе ја користи „ХЗЈЗ“. Освен за целите на истражувањето, во почетната фаза ќе се изврши серолошка дијагностика доколку има јасна индикација – истакна Др. Татјана Вилибиќ-Чавлек.