За препораките на Комисијата и за неуспешниот обид за манипулација со историјата

Римскиот политичар и филозоф, Марк Тулиј Цицерон, во I век пред н.е. укажал дека „кога немате основа за аргумент, злоставувајте го тој што ве обвинува“.

Ваквата изрека, во современието се употребува за посочување на оние кои во недостаток на аргументи, се обидуваат да се одбранат со лично напаѓање на оние кои ги критикуваат. Цицероновата мисла станува посебно релевантна во контекст на начинот на кој членовите на Комисијата за историски и образовни прашања на „Република Северна Македонија“, ја разбираат дебатата и карактерот на научната мисла, односно целосно ги исклучуваат и погазуваат.

Како што нивните препораки за светите Кирил и Методиј, светите Климент и Наум Охридски, цар Самуил, се засновани на селективно презентирање на наративот подреден исклучиво на презентирање на едностраниот бугарски поглед на историјата, така и нивната „одбрана“ од аргументите на своите колеги во Р. Македонија, се сведува на селективност и манипулација.

Апсурдот да е поголем, соочени со сопствената нерелеватност од аспект на научната експертиза за препораките за средновековието и со критиките од македонска научна јавност, што ги вклучува сите авторитети со научен интегритет и кредибилитет за средновековието (починатите не можат да реагираат, иако се предмет на комисиската ревизија), тие во реакцијата претендираат да конструираат лажна претстава во јавноста дека независно што не ги консултирале, тие всушност ги користеле истите македонски средновековисти од кои всушност се критикувани за нивните препораки.

Немам намера да навлегувам во материјална расправа за комисиските „аргументи“ за средновековната историја, бидејќи за тоа е потребна научно валоризирана експертиза од нивна страна. Меѓутоа, бидејќи бев лично прозван, должен сум да реагирам.

Не за да се одбранам себеси, бидејќи одговорот се наоѓа во моите научни дела, публикувани и во реномирани издавачки куќи во странство, туку да ги разобличам манипулациите кои се содржани во комисиската реакција. Уште повеќе, да ги демантирам и македонските политичари, кои ставајќи се во одбрана на Комисијата како нивен продукт, ги обвинуваат историчарите неистомисленици за ширење „лажни вести“ и тоа диктирани од некакви „политички центри“.

Ваквата политичка реакција е доволен индикатор, за кого седуммината членови на комисијата се релевантни и „вредни“, независно што тие воопшто не ја репрезентираат македонската научна заедница. И секако, тие се релевантни за Бугарија, од каде стигнаа пофалби за комисиското признание дека селектираните личности од средновековието биле „бугарски“ и дека сега треба да се работи за прифаќање на „историската вистина“ во македонското општество, бидејќи политичарите 80 години лажно го убедувале населението дека е македонско (изјава на проф. Илчев од бугарскиот дел од комисијата).

Римскиот историчар Тацит, на тоа би одговорил дека „доколку сакате да знаете кој ве контролира, видете кого не смеете да критикувате“.

Најпрвин за „лагите“, за кои генерално се обвинети сите македонски средновековисти, кои истапија со критика на препораките на комисијата, односно се дрзнаа да ја оспорат прогласената од Владата „историска вистина“.

Комисијата во реакцијата тврди дека „оние малку аргументи што се нудат всушност се произволни, нестручни и селективни толкувања на историјата, со употреба на празна и исполитизирана реторика“. Малку чудно прозвучува кога Комисијата обвинува за нестручност за средновековната епоха, а самата нема ниту еден експерт од средновековието, ниту пак го консултирале во најмала рака!

Членовите обвинуваат за селективни толкувања, а самите го прават токму тоа, во неуспешниот обид да се оправдаат себеси, односно да се легитимираат пред јавноста (но не пред научната).

А во суштина тие самите се делегитимираат, токму со својата нестручна манипулативна селективност, којашто нема ништо заедничко со науката. Исто, како и нивното своеволно методолошко прифаќање на политичкиот концепт на утврдувањето на „заедничката историја“, што им дава на препораките исклучив „бугарски“ карактер.

Тоа впрочем го потврди и самиот ко-претседател, Драги Ѓоргиев, во јавната дебата со ко-претседателот од бугарска страна, Ангел Димитров, пренесувана на 29 ноември 2019 година директно на Бугарската национална телевизија. На дебатата Ѓоргиев потврди дека македонските членови се согласиле дека Самуиловата држава била „заедничка историја во смисла дека таа е една држава во која се живее. Така е. Јас се согласувам во таа смисла апсолутно … Меѓутоа, кога се качуваме понагоре хронолошки тогаш станува тој термин малку чувствителен, кога доаѓаме 19, 20 век“. Ѓоргиев понатаму појаснува дека „македонската страна не го негира постоењето на Бугарска држава, апсолутно не. Нема како да го негира.

Македонската страна исто така не го негира формирањето на бугарската народност во тоа време. Меѓутоа дебатира околу тоа дека формирањето на бугарската народност на целокупната територија на таа голема средновековна држава, дека била со ист интензитет, како што била во средиштето на Бугарската држава и дека тоа формирање во 9 век трае до 1944 година“.

Со други зборови, за Ѓоргиев не е спорно формирањето на бугарскиот народ во средновековието, што е во целосна спротивност со тоа што Комисијата во реакцијата претендира да го презентира.

Во таа смисла, Димитров на дебатата посочи дека за бугарските членови на комисијата „заедничката историја е заедничка имено затоа што имаме една држава, формирање на народ, една култура, едни заеднички претстави за постоењето на таа заедница“, а тоа значи „да ги исчистиме интерпретациите на минатото од оние негативни и погрешни ставови, кои влијаат и врз современите општества“.

Наспроти ваквите јавни изјави, комисијата во реакцијата на критиките на македонските историчари, како главен „аргумент“ наведува дека нивните препораки се базираат на факти. Но, притоа, тенденциозно избегнува да каже дека сите од нив селектирани средновековни личности (по досега непозната научна методологија на селекција), преку нивните препораки (за што воопшто немаат мандат според Договорот за пријателство) стануваат дел од „заедничката историја“, која со одлука на Владата од јули 2019 г. е веќе прогласена за „историска вистина“, која ќе мора „соодветно да се одбележува“.

На Комисијата не ѝ пречи што нивните препораки ја легитимираат политичката догматизација на „историската вистина“ на само за нив позната некаква замислена „заедничка историја“ со Бугарија, туку ги обвинува колегите експерти од средновековието дека со критиките на ваквите тенденции се служат со „манипулации и политизации“.

Уште повеќе, Комисијата не само што не се спротивстави, туку го прифати и го оправда, вториот билатерален протокол на владите на двете земји од јули годинава, во кој комисијата се позиционира над уставот, законите, над сите научни и образовни институции во државата со национален предзнак.

Не се спротивставија ниту на обврската која произлегува од истиот билатерален протокол, а кој станува услов за интеграцијата на Р. Македонија во ЕУ, што меѓу другото подразбира досега усвоените „историски вистини“ и идните препораки на комисијата да бидат соодветно маркирани на јавниот простор, во официјалните говори на политичарите, веројатно и на ректорите, директорите …

Останува да видиме како ќе изгледа тоа во практиката, кога во официјалните говори при чествувањето на сите средновековни личности, меѓу кои и државните празници на Република Македонија, ќе мора да се спомене Бугарија и „бугарството“. Или, што ќе одговорат тогаш, кога Бугарија ќе побара на натписите на спомениците на овие средновековни личности, во согласност со нивните препораки, да се маркираат како „бугарски“?!

Велат дека не било исто тоа што го договориле за заедничко чествување на личности, од тоа што ќе се изучува во учебниците. Тврдат дека политиките на сеќавања биле право на секоја нација, а самите тие ја менуваат историската содржина, правејќи ги „бугарски“.

А притоа, според билатералниот протокол, тие ќе ги креираат не само наставните планови, туку и самата текстуална содржина на учебниците. Воедно, за нив воошто не е проблем тоа што дел од истите членови на комисијата беа воедно и главните промотори на концептот за основно образование, со кое беше избришан предметот Историја, воведен од АСНОМ, а по острите реакции на академската и научна заедница, само формално беше заменет со „Историја и општество“.

Со нивна согласност и заложба, учебниците по историја се укинуваат, со што се артикулираат барањата на соседите за ревизија на националниот наратив, а кој тие самите го ревидираат и диктираат како и што ќе се изучува, согласно нивните препораки и текстови.

Токму тоа го имал предвид Цицерон.

Формулациите на Комисијата не само што немаат ништо заедничко со научната кредибилност, туку се во суштина крајно аматерски, селективни и погрешни, што евидентно произлегува од политичката коректност на прифаќањето на бугарскиот историографски поглед на историјата на Македонија и политичкиот концепт на „заедничка историја“.

Во таа смисла, презентирајќи ги формулациите, ко-претседателот на македонскиот дел од Комисијата, констатираше дека „комисијата направи текстови кои се прифатливи за двете страни, за двете влади, со кои може и верувам, ќе придонесат за подобрување на односите на двете држави“. Со други зборови, за Комисијата прифатливоста произлегува не од научната и академска фела во Р. Македонија, туку тоа што седуммината членови ќе го дефинираат, а ќе го прифати Бугарија, односно владите на двете земји и што ќе биде прогласено за „историска вистина“.

Наместо Комисијата да ги достави препораките на валидација пред научната јавност, ги доставува Владата, за која се единствено релевантни. Значи, клучниот мотив на Комисијата било ревизија на интерепретацијата на историските личности oд средновековието, кои тие сметале дека ги оптеретуваат добрососедските односи. Сега, кога овие средновековни личности од Македонија добиваат историски контекст за кој се согласува Бугарија во сиот свој триумфализам бидејќи ги рефлектира во целост нивните ставови, може да се зборува дека Комисијата го дала придонесот за подобрување на односите.

Независно што тоа е исклучиво за сметка на наративот на македонскиот народ и македонската нација, со што се оттуѓува културно-историското наследство од средновековието, кое станува „заедничко“, односно „бугарско“ и ќе биде соодветно маркирано во севкупниот јавен простор, а кое ќе мора да го прифати македонското општество.

Тврдат дека „ниту една од препораките не сугерира дека Македонците немаат право да ги слават самостојно своите национални и историски вредности и никој не ги „демакедонизира“, како што се манипулира, затоа што целосно легитимно е во националните политики на сеќавања, сето наследство од овие личности да се слави како национално наследство“. Но, не споменуваат дека доколку нивните препораки ги врамуваат овие личности исклучиво во контекст на бугарската држава и бугарските владетели, пришто целосно се исклучува нивната дејност поврзана со Македонија и притоа единствено се одразува „бугарскиот“ контекст на „заедничка историја“, тогаш се поставува прашањето како ќе се чествува на пример цар Самуил, кога според билатералниот протокол, сите споменични обележја, музеи, натписи, ќе треба да упатуваат дека тоа било „Бугарско царство“.

Што ќе чествува Р. Македонија одделно, кога на овој начин се раскинува историската содржина на културно-историското наследство, односно ја губи смислата на чествувањето. Бидејќи според билатералниот протокол, тоа ќе стане „бугарска“ сопственост и соодветно ќе биде маркирана. Што треба да чествуваме? Бугарски владетели и бугарски светители, како свои? Бидејќи како такви ни ги презентира комисијата, како дел од „заедничката историја“ на двете држави. Случајно, или не, комисијата не ја употребува синтагмата содржана во Договорот за пријателство „две држави и два народи“, исклучувајќи го делот на „двата народи“ во препораките?!

Што притоа ќе прават членовите на Комисијата со Крсте Мисирков кој во Македонцките работи го поврзува континуитетот на македонската културно-историска посебност со македонскиот цар Самуил, како и на многумината македонски интелектуалци и револуционери после него?! Што ќе прават со Коста Рацин, кој ги оквалификува бугарските тези како „архи-лаги“.

Што со Манифестот на АСНОМ, што со воведниот говор на Панко Брашнаров, во кој се повикува на државотворните традиции од Самуил, односно дека е формирана прва по Самуила македонска држава. Ќе ги обвинат ли и нив за манипулација и политизација и ќе ги исклучат и избришат од меморијата, затоа што не се компатибилни со нивните препораки и наштетуваат на добрососедските односи?!

Или, ќе ги занемарат одлуките на Бугарија во 1947 година, со кои се наложува дека Самуиловата држава треба да се изучува како дел од македонската историја, и главно како држава на „македонските Словени“ пришто се осудуваат дотогашните историографски тенденции за присвојување на Самуил, како „големобугарски шовинизам“.

Ќе ги занемерат ли стенографските белешки од 60-тите години од 20 век, кои покажуваат дека Тодор Живков, политички тргувал со историските личности од Македонија, изразувајќи подготвеност „да им го дадеме Самуил“. За комисијата релевантни се препораките, кои ги рефлектираат историографските конструкти од втората половина на 19 век, под директно влијание на Русија за потребите на проектот за Голема Бугарија и легитимирањето на територијалните претензии кон Македонија.

Во отсуство на аргументи, членовите на комисијата вадат од контекст селектирани реченици од мојата студија за МАНУ, дека традиционалната историографија ја третирала Самуиловата држава како „Бугарско царство“. А притоа, не го приопштуваат заклучокот, и воедно целосно ја игнорираат и мојата монографија „The Blinded State: Historiographic debates about Samuel and His State (Leiden/Boston: Brill 2019)”, што е прва воопшто објавена на запад и на англиски јазик во светската историографија. Но, тоа, очигледно не било релевантно за комисијата, бидејќи е објавена од македонски историчар и ги деконструира бугарските тези.

Инаку, во мојата студија на МАНУ, која комисијата ја посочува, се констатира дека „уште од иницијацијата за повторно откривање на заборавениот и занемарен Самуил во втората половина на XIX век, произлезена од тенденциите за присвојување на историјата на Македонија и легитимирање на територијалните аспирации, истражувачите се обидуваат да ја интерпретираат византиската претстава за Самуиловата држава (Panov 2019b: 297–319). Тоа продуцира различни, па и спротивставени гледишта, кои еволуирале околу дефинирањето на Самуиловата држава како продолжение на Првото Бугарско Царство или како посебен и независен политички ентитет формиран во југозападна Македонија…“

Притоа, Комисијата во реакцијата тенденциозно го игнорира заклучокот во истата студија, во кој се вели дека „не постои изворен податок кој ќе покаже дека Самуиловата држава била именувана како Бугарија, дека истата била продолжение на Бугарското царство, ниту дека Самуил претендирал на бугарските царски традиции за да обезбеди легитимитет на државата и на царската титула.

Ваквата претстава е продукт на модерната имагинација, која ја следи идејата на Василиј II за врамување на Самуиловата држава и црква во идеолошки конструираниот фиктивен континуитет на византиската доминација“ … „Тоа што може да се констатира е дека Самуиловата држава била формирана во период на постојан конфликт и сложени односи на моќ, иницијално со заедничките активности на комитопулите против Бугарското царство, кои продолжиле преку самостојната борба на Самуил и неговите наследници против Василиј II.

Јован Скилица го оценува чинот на формирање на државата како ‘отпадништво’ од Византија, што имплицира дека Самуиловата држава егзистирала сосема независно и без благослов од Константинопол. Мошне веројатно е дека Самуил бил задоволен со својата независна позиција и, едноставно, ѝ пркосел на Византија, „прогласувајќи се за цар“, без притоа да бара легитимитет. Огромната катедрала што ја изградил Самуил во Преспа и големата базилика, изградена или обновена во Охрид, укажуваат на тоа каде треба да се бара политичкото и црковно јадро на неговата држава.

Тоа несомнено било темелот на Самуиловата владејачка и идеолошка програма, врз основа на што тој ги градел државните и црковните традиции. Moжеме само да замислиме како огромните цркви во Преспа и во Охрид зрачеле со моќна политичка и идеолошка порака меѓу граѓаните и поданиците низ неговото царство, создавајќи непосредна врска со традициите на Св. Климент и Св. Наум.

Притоа, забележлива е тенденцијата на Самуил за „увезување“ на христијански култови од освоените територии на крајниот југ (Св. Ахил од Лариса) и крајниот запад (Св. Трифун од Котор). На исток можеме да го најдеме само црковниот комплекс Свети Леонтиj на Водоча (близу Струмица), кој може да се припише на Самуиловата ктиторска иницијатива, што ја надополнило одбранбената граница во последната деценија од војната со Василиј II.

Ништо не сугерира дека Самуил било кога се стремел да ги увезе политичките или религиозните елементи од главните градови на поранешното Бугарско царство, кое во тоа време не постоело. Сето друго е манипулирање со историските факти и некритичко прифаќање и проектирање на идеолошките конструкти, креирани и наметнати именувања и измислени традиции од страна на Византија, Рим, средновековните и модерните политички и црковни елити на Балканот.

Време е тие да се деконструираат и да се симнат наталожените политички и идеолошки напласти, кои ги ослепуваат државата и народот на Самуил!“

Погледнато од аспект на интегралниот текст, а кој во целост го негира тенденциозно селективниот контекст на реакцијата на Комисијата, станува евидентно дека нејзините членови се обидуваат да конструираат лажен впечаток дека македонските медиевисти се согласуваат со нивните тврдења дека Самуиловото Царство било некакво „Бугарско царство”, што е апсолутно неточно и чиста и манипулација. Тоа, нема ништо заедничко со научните аргументи, туку напротив неетички ги искривува, за да се постигне лажниот ефект на сопственото оправдување во немоќта за понудување на сопствени аргументи.

Оттаму, се поставува прашањето кој тоа сака да продолжи со „ослепувањето“ на Самуиловата држава. Самиот ко-претседател на Комисијата во интервју за ТВ Сител од 14.08.2022 г. го потврди ставот на комисијата дека Самуил ги „продолжил бугарските државни и црковни традиции“. Тоа подразбира дека Комисијата го поима Самуиловото Царство не само како „Бугарско“, туку и како продолжение на државните и црковните традиции, што во случајот ја вклучува и Охридската архиепископија. Иако, според изворната анализа на моите студии, Самуиловата држава, како и Самуиловата црква биле формирани како наполно посебни и независни од Бугарија и од Византија. Бугарската држава и Бугарската Патријаршија од 971 година не постоеле, бидејќи биле ликвидирани од Византија. Но, за Комисијата тоа евидентно не било релевантно, бидејќи не одговора на бугарскиот поглед на историјата. Дали тоа значи дека Комисијата веќе го „решила“ и идентитетот на Македонската Православна Црква – Охридска архиепископија“, рефлектирајќи го бугарскиот историографски поглед и поимање за црковните прашања, третирајќи ја како продолжение на традициите на „Бугарската Патријаршија“?!

Одговорот произлегува од препораките на Комисијата, која прифаќа дека тоа било „Бугарско царство“ и дека средиштето било во „денешна Република Северна Македонија“, а не во југозападна Македонија. Тоа само по себе говори дека Комисијата не смеела да го употреби терминот Македонија во историски и географски контекст. Притоа, не треба да заборавиме дека членовите на Комисијата се согласија да не се потпишуваат како македонски историчари, туку исклучиво како „историчари на Република Северна Македонија“. На каква историја тогаш се повикуваат во препораките?!

Оттаму, не изненадува целосното исклучување на Македонија и македонски во препораките, пришто се бришат фактите дека во Македонија продолжиле да се негуваат традициите на Кирил и Методиј, Климент и Наум Охридски, Самуил, што не било случај со Османлиска Бугарија кадешто целосно биле заборавени. Но, Комисијата целосно ја пренебрегнала улогата на Македонија, исто како и фактот што култот на светите Кирил и Методиј бил реактуелизиран во Русија во 17 век, а не во Бугарија.

Затоа, пак, во препораките на Комисијата се констатира дека „бурните културни процеси, кои започнуваат во текот на 19. век, наоѓаат израз и во засилениот интерес кон животот и делото на Св. Кирил и Методиј“ и во средината на 19. век „сеќавањето за Св. Кирил и Методиј станува дел од светската културна традиција, а денот на нивниот црковен празник започнува да се одбележува во училиштата“.

Притоа, Комисијата нагласува дека за првпат „тоа се случува во Пловдив во 1851 година“, со што „процесот на духовно будење и еманципација наоѓа израз во сеприсутното одбележување на празникот во многу училишта на територијата на современа Република Северна Македонија и Република Бугарија. Следствено, делото на Св. Кирил и Методиј и нивните ученици започнува да се одбележува и во други словенски земји, а нивниот придонес за европската цивилизација е признат и од Католичката црква, која ги прогласи за заштитници на Европа“. Од ваквите препораки, произлегува дека единствено Бугарија била заслужна за реактуелизирањето на култот на светите Кирил и Методиј, како и за „духовното будење и еманципација“ во Македонија (бидејќи ова име е исклучено од Комисијата, се употребува „територијата на Република Северна Македонија“).

Сето тоа создава простор, Бугарија да побара Р. Македонија да го прославува празникот Св. Кирил и Методиј, како бугарски национален празник и да ја признае бугарската заслуга за духовното будење и еманципација во Македонија. Односно да признае дека не Македонците, туку Бугарите на „територијата на Република Северна Македонија“ биле заслужни за духовното будење и еманципација, бидејќи тоа всушност бил ист народ. Тоа, во суштина го договорила Комисијата, што на препораките им дава едностран и исклучив бугарски историографски поглед, со што во крајна линија одговара на концептот на бугарскиот континуитет од средновековието до 1944 година, а преку изучувањето на „заедничката историја“ во образовниот систем во крајна линија треба да продуцира нова „бугарска“ свест.

Оттаму, крајно неубедливо звучи констатацијата на Комисијата дека „личностите предложени за заедничко чествување се избрани поради нивното универзално значење за културите на современите држави и поради постоењето историски традиции во двете општества за нивната дејност“. Општества, а не народи! А, притоа во препораките се исклучува сѐ што е поврзано со Македонија, односно како „основа на чествувањето“ се посочува сѐ што се поврзува со бугарската држава и со бугарските владетели.

Притоа, несвесно во т.н. „аргументи“, Комисијата самата потврдува дека ги презентира селективно личностите, меѓу кои и св. Кирил и Методиј, со образложение дека препораките „не биле научни статии“. Притоа, тие самите во реакцијата посочуваат дека го сметат за ирелевантно споменувањето на потеклото на св. Кирил и Методиј од Македонија, бидејќи според нивното поимање тие „се родени во Солун од родители Ромеи кои биле во служба на Византија и зборувале на грчки јазик?“.

Тоа, само го рефлектира нивниот „научен“ поглед, подреден на политичките договори, не само со Бугарија, туку и со Грција. Дали за нив е нерелевантен податокот во Житието на св. Методиј, дека тие „биле од Солун, а Солуњаните чисто зборувале Словенски“?! Или дека Кирил и Методиј ја создале словенската азбуква врз основа на говорот на македонските Словени во околината на Солун?! Зошто, притоа, воопшто не ја споменале мисијата на Методиј, кој бил управник на словенското кнежевство во Македонија, во поранешната македонска Склавинија?! Дали не се споменати овие факти, бидејќи мисијата на Методиј била насочена кон спречувањето на бугарските освојувачки продори во Македонија? Дали се избришани овие факти, бидејќи Бугарија до 864 година била паганска?

Затоа, пак, Кирил и Методиј се ставени исклучиво во контекст на заслугата на бугарската држава во зачувувањето на нивните традиции, и тоа преку дејноста на св. Климент и Наум. Дали, според логиката на Комисијата, тие не ги споменале мисиите на Кирил и Методиј во препораките поврзани со Македонија, бидејќи тие биле Грци и немале ништо заедничко со Бугарија?!

Дали намерно не се споменува фактот дека во Охридската книжевна школа, светите Климент и Наум ја продолжиле традицијата на своите учители, преку негувањето на глаголицата, што било во спротивност со бугарската практика во своите престолнини? Дали не се споменува потврдениот факт дека св. Климент од најрана возраст го придружувал св. Методиј, што ја вклучува и мисијата во Македонија, само затоа што тоа било насочено против Бугарија? Дали посочувањето на св. Наум Охридски, како еден од „основоположниците на Плиско-Преславската книжевна школа“, ќе го најдат во македонските учебници?! Или, пак, го наоѓаат во бугарските? Дали ќе најдат дека Самуил бил бугарски цар во македонските учебници, или во бугарските?! Дали со тоа не го рефлектираат бугарскиот поглед на историјата?!

Само бегол поглед на контекстуализацијата на наративот во препораките покажува дека истиот е целосно подреден на „докажувањето“ на улогата на бугарските владетели. Притоа, не случајно не се споменува ништо за натамошниот развој на култот на светите Климент и Наум Охридски, кој продолжува да се негува во Охрид и Македонија, за разлика од Бугарија, кадешто во османлискиот период целосно е оставен на заборавот, поради отсуството на изворни традиции.

Исто како и цар Самуил, кој до 70-те години од 19 век во Османлиска Бугарија бил сметан за омразен Грко-Ерменец, чиешто реоткривање било диктирано од Русија повторно за легитимирање на проектот Голема Бугарија и тоа од единствена причина што Самуил бил сметан за историски синоним за Македонија. Да не зборуваме дека во историографијата востановен термин е Самуиловата држава, што само по себе имплицира посебност од Бугарија. Друго е прашањето што бугарските историографи, од втората половина на 19 век, се обидуваат да конструираат претстава за некакво продолжување на традициите, иако во 971 г. Бугарија како држава и црква повеќе не постоела!

Интересно е како Фројдовски, Комисијата самата си го поставува прашањето „како потенцирањето на Словени ќе ги направи разликите помеѓу Македонците и Бугарите, кога и бугарскиот народ е словенски народ?“. Дали со тоа самите признаваат дека тие не гледаат разлика?! Самото прашање во суштина ја рефлектира нивната тенденција за исклучување на придавката македонски како идентитетска ознака за Словените, што, впрочем е комплементарно со позицијата на Грција, која според Преспанскиот договор и комисиските договарања, Македонците ги третира исклучиво како Хелени во историска смисла. Односно, македонски смее единствено да има идентитетска поврзаност со Бугарите, во смисла на регионална ознака за жителите на Македонија како „македонски Бугари“. Впрочем, наспроти Договорот за пријателство со Бугарија, во препораките, не се наведува историја на „две држави и два народи“, туку само на „Република Северна Македонија“ и „Република Бугарија“. Дали тоа, преку концептот на „заедничка историја“ е вовед во презентацијата на историјата на еден народ, кој поради историските околности останал поделен во две држави?!

Затоа, крајно наивно и сосема неубедливо прозвучува комисиската порака „дека препораките се пораз на историските митови во двете држави и така треба да се читаат“. Притоа се наметнува прашањето чии митови тие историски ги поразиле?! Ако се гледаат триумфалистичките реакции во Бугарија, тоа не се бугарските митови. Дотолку повеќе што комисиската селекција се заснова исклучиво на личностите поврзани со Македонија, а кои со препораките се врамуваат во политичкиот концепт на „заедничката историја“ и се презентираат исклучиво низ бугарскиот историографски светоглед. Со тоа комисијата несвесно признава дека нивната цел е поразување на историските митови на македонскиот народ и на македонската нација! Ако целта им била да ги поразат митовите, на кои се заснова историскиот наратив на македонската нација (на што впрочем почиваат наративите на сите нации), тогаш станува разбирлива и нивната панична реакција од македонските историчари и на целата научна јавност во Р. Македонија. Комисијата евидентно преку врамувањето на сите позначајни личности од Македонија во политичкиот концепт на „заедничката историја“, во крајна линија ќе ја остави Р. Македонија без свои национални херои, а со тоа и без македонската идентитетска посебност. Таков пораз јас не прифаќам!

Цицерон на тоа би одговорил дека „сиромашeн е народот што нема херои, но посиромашен е народот што има херои, но не ги памети и почитува“. Во случајот со комисијата, хероите се отстапуваат како дел од „заедничката историја“, со што се прифаќа дека во суштина Македонците и немале свои херои.
Затоа, препораките, кои веќе се прогласени за „историска вистина“ и не смеат да бидат подложни на критика, бидејќи како и секоја догма оние што ги критикуваат ќе бидат политички анатемисани. Согласно со овие препораки, во Република Македонија во иднина ќе се чествуваат светите Кирил и Методиј, светите Климент и Наум Охридски, цар Самуил, не поради нивното значење за Македонија и за културно-историското наследство произлезено од македонската територија, туку затоа што тие биле дел од „заедничката историја“ во која бугарската држава ја имала исклучивата заслуга. Преку билатералните протоколи, ваквиот „бугарски“ историски контекст ќе добие институционална рамка, со што македонскиот народ ќе биде лишен од својата историја и од културно-историското наследство, кое ќе биде маркирано како „бугарска“ сопственост.

Ревизијата на националниот наратив и раскинувањето на историската врска на македонскиот народ и македонската нација со историска и географска Македонија, евидентно е ставена во функција на градење нова свест за идентитетска припадност на „граѓаните на Република Северна Македонија“, кои ќе се сведат на нов идентитетски национален продукт на политичките договори, кој соодветно треба историски да се редефинира преку комисиските договарања. Тоа, впрочем евидентно го прави Kомисијата, која самата признава дека работи на „поразување“ на митовите поврзани со Македонија.

Каква свест за припадност на нацијата ќе градат учениците преку новите содржински и концептуално променети учебници, кога се цензурираат имињата Македонија и македонски во историски контекст и кога самата Kомисија со препораките ја раскинува конекцијата со културно-историското наследство на Македонија, кое преку концептот на „заедничка историја“, станува „бугарско“ и со билатералните протоколи „бугарска“ сопственост?!

Во таа смисла, за да бидеме на чисто што Kомисијата репрезентирала, ги повикувам како и Владата да ги објават во духот на транспарентноста и коректноста, годишните извештаи за нивната работа кои ги доставуваат до владите на двете земји, како и протоколите од поединечните средби, што впрочем го побараа и бугарските членови на Kомисијата. Тогаш ќе можеме и вистински да согледаме што и како Комисијата дебатирала и аргументирала, без селективни манипулации.

(авторот е редовен професор во Институтот за национална историја)