ТРИУМФ НА ТАЛИБАНЦИТЕ Со „блиц криг“ поразен 20-годишниот влог на САД да создадат самостоен Авганистан

Молневитото талибанско освојување на Авганистан и особено на главниот град Кабул, и уште побрзото, речиси без никаков отпор, преземање на лостовите на власта, е шок за сите западни демократии и влади. Овој „блиц криг“ во земјата во која 20 години Западот, пред сѐ ,САД, вложуваа милијарди и милијарди долари во опрема, техника, персонал и поинаков изглед и развој, за повеќемина западни лидери, медиуми и аналитичари, е најголемото фијаско во историјата на САД и НАТО. Некои медиуми дури оценуваат дека е ова триумф на тероризмот врз западните вредности.

Земјата веќе два дена е комплетно во рацете на талибанците, освен аеродромот во Кабул, каде преостанатите американски војници се обидуваат да го обезбедат повлекувањето на дипломатите и да воспостават каков таков ред во хаосот што од вчера рано утрината го предизвикаа илјадниците Авганистанци, кои сакаат да побегнат од земјата. Откако илјадници Авганистанци трчаа по авионите по пистата, Пентагон донесе одлука за привремено затворање на кабулскиот аеродром. Притоа имаше и загинати, што од истрели на американските војници кон вооружени лица на пистата и околу авионите, што од пад од височина, бидејќи голем дел од нив се обидуваа да заминат обесени на надворешноста на авионите.

Талибанците засега најавуваат дека нема да има одмазада кон ниту еден Авганистанец кој работел за странските војски или бил дел од администрацијата или безбедносните служби на прозападната Влада во Кабул. Заменик шефот на талибанската политичка канцеларија во катарската престолнина Доха, Абдул Салам Ханафи, за авганистанската телевизија „Аријана њуз“ изјавил дека сите државни службеници, и мажи и жени, можат да се вратат на своите работни места .

– Талибанците се обидуваат да го отворат патот за коалициска влада и сите Авганистанци ќе бидат вклучени. Ниту еден Авганистанец не треба да се плаши од некој што работел со претходната влада. Ние ќе ѝ служиме на нашата земја. Без разлика дали станува збор за цивилниот или воениот сектор, никој нема да ги загуби своите привилегии – вети Ханафи.

Генералниот секретар на Обединетите нации Антонио Гутереш, меѓутоа, вчера го повика Советот за безбедност да ги искористи сите средства што ги има на располагање за да се избори против „глобалната терористичка закана во Авганистан“ и да гарантира почитување на основните човекови права во таа земја.

– Добиваме страшни извештаи за сериозни ограничувања на човековите права низ целата земја – рече Гутереш, обраќајќи им се на земјите-членки на Советот за безбедност на ОН.

Тој нагласи дека е особено загрижен за извештајот за зголеменото кршење на човековите права на жените и девојките во Авганистан.

Освен Советот за безбедност на ОН, што во моментов заседава на барање на Естонија и Норвешка, за непредвидливоста на ситуацијата во Авганистан, денеска ќе расправаат и шефовите на дипломатиите на земјите членки на ЕУ, на онлајн средба во Брисел.

Високиот претставник на ЕУ за надворешна политика, Јосеп Борел изјави дека на денешната средба ќе биде дадена само „првичната проценка“ и додаде дека Авганистан во моментов се наоѓа „на крстопат“, пренесува бриселски Политико.

– Во прашање е безбедноста и благосостојбата на граѓаните на Авганистан, како и меѓународната безбедност – рече Борел.

Рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров и американскиот државен секретар Ентони Блинкен вчера телефонски разговараа за ситуацијата во Авганистан, соопшти руското Министерство за надворешни работи. Во телефонскиот разговор двајцата дипломати се согласиле да продолжат консултациите со Кина, Пакистан и Обединетите нации, пренесуваат британските медиуми.

Западните земји допрва ќе ја градат својата заедничка позиција во однос на ситуацијата во Авганистан.  „Стратегијата за градење на односите со радикалното талибанско движење треба да се разработи на меѓународно ниво, ако е тоа воопшто можно“, изјави вчера за време на брифинг портпаролот на германската Влада, Штефен Зајберт.

Тој пред новинарите кажа дека треба да се разговара за формата на идниот дијалог, дали воопшто е можен таков дијалог и под кои услови.

Претседателот Џо Бајден и натаму ја брани својата одлука за повлекување на американската војска од Авганистан, и посочува дека хаосот што се случува по заземањето на власта од страна на талибанците не е „најлошото сценарио“,  изјави Џејк Саливан, советник за национална безбедност на Бајден. 

– Всушност, сметам дека најлошото сценарио за САД би било околности во кои ние ќе додаваме назад илјадници и илјадници војници да се борат и да умрат во граѓанска војна во Авганистан кога авганистанската армија не е спремна да се бори – истакна тој.

Тоа било алтернативниот избор со кој Бајден се соочил.

– Ако останавме плус уште една, или уште две години, или уште пет години или уште 10 години, никаква добро спроведена воена обука или квалитетна опрема или потрошени пари или изгубени животи на САД не можеше да ја стави авганистанската армија во позиција да може да ја одржува таа земја самостојно – истакна Саливан.

Според меморандумот потпишан од Бајден, чиј текст го лиферуваше прес-службата на Белата куќа, сума од 500 милиони долари ќе биде наменета за задоволување на итните потреби на бегалците, жртвите од конфликтот и другите изложени на ризик како резултат на ситуација во Авганистан.

Претставници на Пентагон велат дека три американски воени бази (во Вирџинија, Тексас и Висконсин) се подготвуваат да примат до 22.000 евакуирани авганистански граѓани.

Во директното телевизиско обраќање до нацијата, францускиот претседател Емануел Макрон, осврнувајќи се на ситуацијата во Авганистан, нагласи дека „Авганистан не смее уште еднаш да стане светилиште за тероризмот како што беше“, јави дописникот на МИА.

Ова е „историска пресвртница“, „неколку илјади километри одовде“. Еден ден по заземањето на власта од страна на Талибанците во Кабул, Емануел Макрон од Форт Брегансон, им се обрати на Французите, но и на „авганистанскиот народ со кој нашите врски на пријателство се стари и длабоки“. „Последиците (ќе бидат) големи за целата меѓународна заедница, за Европа, за Франција“, рече тој.

Додека ситуацијата брзо се влошува во Авганистан, потребни се според францускиот претседател „итни одлуки и иницијативи“. Како „апсолутен“ приоритет се наведува безбедноста на француските државјани, како и онаа на „Авганистанците кои работеа за Франција“. По доаѓањето во Франција на околу 625 Французи од јули, извршната власт известува дека „десетици Французи“ сѐ уште се присутни на територијата. „Во контакт сме со сите Французи кои сакаат да се вратат на националната територија“, увери Макрон. Два воени авиони, придружувани од специјални сили, треба да бидат ставени на располагање „во следните неколку часа“.

Потоа се поставува прашањето да им се помогне на „многуте луѓе од авганистанското граѓанско општество (…) над кое сега има закани поради нивната посветеност“. Новинарите, бранителите на правата, па дури и уметниците ќе бидат добредојдени „колку што можеме“. „Чест на Франција е да застане покрај борците за слобода“, додаде Макрон.

– Дестабилизацијата на Авганистан, исто така, ризикува да предизвика нерегуларни миграциски текови кон Европа – призна тој.

Присуството на француски војници во Авганистан, поттикнато од Жак Ширак во 2001 година и прекинато од Никола Саркози во 2011 година, а потоа и Франсоа Оланд во 2014 година, е опишано како „фер борба“, спроведена „чесно“, која „еден ден ќе вроди со плод“. Во спомен на 90-те француски војници кои го загубија животот на авганистанска територија, претседателот на Франција оддаде почит.

– Авганистан не смее уште еднаш да стане засолниште за тероризмот како што беше некогаш. Тоа е удел за меѓународен мир и стабилност против заедничкиот непријател, тероризмот и оние што го поддржуваат – предупреди Макрон.

– Предизвиците со кои ќе се соочат Авганистанците во следните недели и месеци се страшни и огромни. Ние Французите сме во состојба да го разбереме. Ние, за кои беа потребни векови борба, грешки, напредок и неуспеси да се изгради нација во согласност со најголемите човечки надежи (…). Знаеме колку овие борби секој ден треба да започнат одново. Судбината на Авганистан е во неговите раце, но ние ќе останеме, братски, заедно со Авганистанките – заклучи тој.