ТРЕБА ЛИ ДА СЕ РИЗИКУВА Геоинженерингот ќе ја спаси или не планетата Земја?

Извештајот на Меѓувладиниот панел за климатски промени (IPCC) е важен чекор напред во предвидувањата дека примената на геоинженерството во ограничувањето на глобалното затоплување може да влијае на планетата, иако научниците велат дека главното прашање е дали да се користи овој контроверзен метод или не.

Геоинженерството или климатското инженерство е серија намерни и главни интервенции во климатскиот систем на Земјата насочени кон намалување на глобалното затоплување и промена на климатските услови. Ги опфаќа намерните климатски промени преку технологија.

Главно се работи за пронаоѓање методи за намалување на јаглерод диоксидот во атмосферата и контрола на сончевото зрачење.

Јаглерод диоксидот се смета за причина за климатските промени и е еден од стакленичките гасови од атмосферата. Некои од идеите беа: фаќање на јаглерод диоксидот директно од воздухот, полнење на Арктикот со честички од прашина, расфрлање честички од сулфат во атмосферата (за да дејствува како штит, минијатурни рефлектори кои ќе отфрлат дел од сончевото зрачење и со тоа ќе ја намалат температурата) и внесување голема количина железо во океаните (за да се забрза растот на алгите способни за висока апсорпција на гасови).

Панелот на ОН дискутираше за два вида геоинженеринг: управување со сончевото зрачење и отстранување на стакленички гасови, но извештајот не препорачува дали да се користат овие методи или не.

Водич за геоинженерство се очекува во следниот извештај за 2022 година

Во својот извештај од 2007 година, „IPCC“ цврсто заклучи дека е генерално тешко да се докажат позитивните ефекти од геоинженерството.

Една форма на геоинженерство се обидува да ги отстрани гасовите од стаклена градина од атмосферата како резултат на човечката активност, како што е јаглерод диоксидот, и да ги складира безбедно без да предизвика дополнителна штета. Второто е управување со сончевото зрачење, кое се обидува да го регулира количеството на сончева енергија што стигнува до површината на Земјата.

Највообичаената идеја за оваа втора форма на геоинженерство, наречена стратосферско инјектирање аеросоли (SAI – Stratospheric Aerosol Injection), вклучува ослободување на аеросоли, мешавина од фини честички или течности во горната атмосфера, за да се одрази дел од сончевото зрачење да се рефлектира назад во вселената, а на тој начин да се помогне во разладување на планетата.

Климатските модели досега главно се занимаваа со прашањето како контролата на сончевото зрачење ќе ја промени просечната температура на планетата, но моделите на суперкомпјутери станаа пософистицирани во предвидување варијации од половите на Земјата до екваторот и помеѓу хемисферите, вели Говиндасами Бала, главен автор на Индискиот институт за наука.

Геоинженерството може да го промени количеството на врнежи

Овие модели, исто така, можат подобро да предвидат како геоинженерството може да го промени количеството на врнежи, дожд и снег, т.е. контрола на температурата и врнежите во исто време.

Луѓето, на пример, би можеле да ги испуштат честичките од аеросол сулфат во стратосферата, 20 до 25 километри над површината на Земјата, за да одразат што е можно повеќе сончева светлина назад во вселената, со што би се намалила глобалната температура.

Но, има и несакани последици, а тоа е намалување на просечната количина на врнежи, а потоа би требало да се обратиме за „истенчување на цирусите“ – бушавите облаци составени од кристали од мраз.

Цирусите се појавуваат на умерени географски широчини на надморска височина помеѓу 5 и 13 километри и припаѓаат на високи облаци. Цирусите не се облаци за врнежи.

– Единственото прашање е дали сакаме или не. Тоа вклучува несигурност, морални и етички прашања – рече Бала.

Дали несаканите ефекти што го придружуваат геоинженерството се премногу сериозни?

Пауло Артаксо, физичар од Универзитетот во Сао Паоло, го протолкува извештајот за уште да нагласи претпазливост кога станува збор за геоинженерството.

– Всушност, пораката е повеќе или помалку иста како и во претходните извештаи. Науката сѐ уште не е созреана – рече Артаксо.

– Општеството треба да размисли дали несаканите ефекти што го придружуваат геоинженерството се премногу сериозни за да се тестира каква било стратегија – додаде тој.

Пред неколку години, тим истражувачи предводен од Кристофер Трисос од Националниот центар за синтеза на социо-еколошка средина на Универзитетот во Мериленд во САД ги моделираа ефектите од ненадејните промени во потенцијалните долгорочни геоинженерски проекти.

Брзите промени ќе ја намалат глобалната биолошка разновидност

Научниците замислија сценарио во кое проектот „SAI“ ќе се спроведува до 2070 година, а потоа нагло ќе се затвори поради, најверојатно, непостојана политика. Користејќи симулација на геоинженерски климатски модел, наречен „Geoengineering Model Intercomparison Project“ или „GeoMIP“, тие открија дека таквата брза промена ќе ја намали глобалната биолошка разновидност повеќе отколку самото глобалното затоплување.

Причината за ова е брзината или стапката на климатските промени.

– Како што се менува климата, соодветните услови потребни за издржливост на некои видови се движат низ Земјата, поттикнувајќи ги движењата на видовите како одговор на климатските промени – пишуваат авторите.

„Всушност, видовите што не го следат преместувањето на климатските зони може да исчезнат и покрај поволните климатски услови присутни на друго место – додаваат тие.

Сѐ додека климатските промени се доволно постепени или доволно бавни, видовите можат да се прилагодат.

Мерката за брзината со која специфичните услови се движат околу планетата се нарекува „климатска брзина“. Моделот „GeoMIP“ предвиде дека овие брзини се многу повисоки во проектите за антропогени „SAI“ отколку оние што се предвидуваа за глобалното затоплување, што значи дека видовите имаат многу помалку време да се прилагодат и затоа ќе се соочат со повисоки стапки на истребување.

Интересно, тимот откри дека ефектот од брзо завршување на долгорочен проект „SAI“ ќе биде поразителен од самиот почеток, бидејќи брзината на климата „на крајот од проектот е екстремно екстремна во најбиолошки најразновидните области како што се тропските океани, Амазон, Африка и Евроазија и поларните региони“.

Значи, иако технологијата може да го реши проблемот со глобалното затоплување, таа нема да може да го стори тоа без да ја наруши биолошката разновидност, или да го намали бројот на постојните видови.

Летиција Котрим да Куња, океанограф на Универзитетот во Рио де Жанеиро, рече дека извештајот на ОН дава поголема доверба во методот на отстранување на јаглерод диоксидот, наведувајќи ја употребата на огромни машини за филтрирање на СО2, „фаќање“ на емисиите на стакленички гасови, пошумување и унапредување на растот на растенијата во океаните.

– Не можеме да продолжиме да емитуваме СО2 исто како порано и само да се обидеме да го отстраниме вишокот на тој гас од атмосферата. Ќе ни треба дополнителна планета за целиот СО2 – рече Куња.

Според Парискиот договор, земјите ветија дека ќе го одржат глобалното затоплување до два Целзиусови степени над температурите за време на индустриската ера со цел да го направат не повеќе од 1,5 степени Целзиусови.