Сите наши Вервизоли

Не сум сигурен дека оние речиси 550.000 гласови на македонските граѓани дадени за актуелнава коалиција се баш и за сегашнава нивна „ведета“ Афрона Вервизоли. Иако таа, да речеме „ни крива ни должна“, сега се претвора во темен амблем на новата власт. Или црн облак, како сакате. Којшто, сигурен сум, речиси автоматски, од контото на оваа власт веќе сега ќе симне барем педесетина илјади гласови. Ако не и повеќе. Зашто луѓето, оние непартиски гласачи, сигурно нема повторно да гласаат за некоја друга Вервизоли. А ќе треба да гласаат, веќе следната година. Впрочем, зошто би гласале кога само повторно би ја враќале државата во прегратките на некоја нова партократија, неспособност, неукост и некомпетентност…?

Мислевме дека овие нешто научиле! Ама не – изгледа поважен е мирот во коалицијата, стабилноста на дружбата, „плановите“ за иднина. Но, која иднина? Со ваква кадровска „политика“?! Којашто и не е прв случај во нивните почетни 30-40 дена, ама станува амблематичен?

Иако, де факто, ние триесет години живееме со едно чудо Вервизоли – партиски, се разбира – од различни провениенции и на сите можни скалила на државната власт. Од најгоре (со некои случајни ликови кои дури ни стануваа претседатели на државата) до најдолу. Мислам дека партиските врхушки во изминативе децении успеаа да ги вработат сите свои жени, ќерки и синови, братучеди и братучетки, кумови, куми и кумчиња, снаи, свекрви и старосватови, пријатели од прво до осмо па потоа оние од средно (ако воопшто стасале дотаму!), па маалски пајташи и разноразни друмски разбојници како ударни партиски тупаници… итн. Такашто, веројатно, останале само уште некои од поситната незгрижена боранија за којашто сега дошло времето.

Секако, ова го кажувам со должна доза на цинизам и сарказам, иако тие фактички ништо не менуваат. Не смениле ни досега. Зашто, колкупати и да била спомнувана оваа страотна беспризорност на владеачките „елити“, секогаш пристигнувал ист безобразен одговор: па и нашите жени, ќерки и синови, братучеди и братучетки, кумови, куми и кумчиња, снаи, свекрви и старосватови, пријатели од прво до осмо и оние од средно, маалските пајташи и партиските друмски разбојници… имаат право да се вработат.

Она што во цивилизираните земји би „произвело“ автоматско сменување од функцијата и од идното учество во политиката, кое и да е и какво и да е, кај нас одамна е политикантски фолклор без одговорност, но со далекусежни последици по државата. Зашто сите тие роднини и пријатели не беа вработувани на маргинални места туку главно како некакви функционерчиња или според познатиот локален систем „клати врата земај плата“. Поточно, не е голем проблем да се пресмета дека со ваквиот начин на буквално полнење на државната администрација од страна на властите, денес барем две третини од истата се – нивни луѓе! А тоа се околу 80 илјади административци – ако не и повеќе! – на разни, често клучни, позиции.

Ако кон тоа го додадете и проблемот со нивната неукост, нестручност, некомпетентност за работите што треба да ги извршуваат и задолжителната послушност кон власта за таквата животна „услуга“ , тогаш македонската современа слика ја добива вистинската рамка. Што ќе рече дека нам не ни треба ни „француска“ ниту пак „бугарска“ рамка – ние сме внатрешно успешно врамени од сопствената власт. Тоа и такво „врамување“ на сопствената држава во семејни, пријателски, клиентелистички, непотистички, кронистички и, се разбира, партиски релации е не само директен атак врз демократијата и правната држава туку и чин на велепредавство. И не може никако поинаку да биде дефинирано.

Поимот на „мала земја“ како оправдување на партократските преваранти за сите нивни злодела не е и не може да биде алиби. Нечесно и неправедно би било некој да биде оневозможен да се вработи само заради семејните или пријателските врски со носителите на власта. Но уште понечесно и понеправедно е тие релации да бидат приоритет. Впрочем, прифаќањето на јавната функција, која и да е и каква и да е, подразбира и бројни ограничувања, а вработувањето на семејството и пријателите е едно од првите. Додека трае функцијата, се разбира!

Но, згора на сѐ, и навистина „спектакуларно“, секоја следна генерација политиканти смислува нови и нови начини на спроведување на своите непотистички замисли. Повторно со „случајот Вервизоли“, сега се промовира некакво „наследено право“ на функција. Поточно ако, како со несудената ревизорка, кандидатот не ги исполнува условите, ќе се постави вршител на должност додека протежето не ги заврши сите неопходни школи и курсеви, па тогаш ќе го сместат онаму кадешто им е потребен! Тоа пак ќе рече дека сега тие можат да си ги кандидираат своите малолетни деца за одредени функции, коишто ќе мируваат под некој в.д. додека дететето порасне и си го заврши бараното училиште!

Следствено, ако непотизмот и кронизмот се едни од главните обележја на автократските системи, што тоа говори за нас и за која и каква демократија говорат партиските елити цели три децении? Мислат дека сме малоумни? Што и не е далеку од вистината бидејќи ние тоа го потврдуваме со секое излегување на избори организирани од истите политиканти.

Сега, наводно, требаше да биде поинаку. Да има разлика. И има, барем засега, зашто новата власт, ако не повеќе, ги признава грешките и ги поправа. Барем во првите случаи. Што би рекле – сепак се движи.

Но, „случајот Вервизоли“ има уште една интересна специфика: реакцијата на делегацијата на Европската унија на предлогот дотичната кандидатка да биде ревизор на ИПА фондовите. И сега ние можеме да се натегаме и да расправаме зошто таква реакција и дали само дотичната е тоа најлошо кадровско решение во земјава во последниве дваесетина години. Да, едниот адут во таа бесцелна „расправа“ се фондовите на Унијата коишто се во прашање, во не мал износ. Но, делегацијата на ЕУ во земјава сака да каже дека тоа се единствените пари од ЕУ што влегуваат во земјава па тие толку се загрижиле? Или се – најголемите пари, па тоа предизвикало реакција?

Не е ни едното ниту другото, се разбира. Во изминативе децении пари од ЕУ – и не само од таму – се расфрлаат низ земјава долж и попреку и речиси и да немало реакции за локалните кадровски потенцијали во чија надлежност биле ставани тие пари. А тоа биле главно премиери, вицепремиери, министри, некакви приучени координатори и директорчиња…, главно сите „некаков“ и „нечиј“ кадар кој не се нашол под лупата на давателите на средствата. Зошто? Дали оваа реакција – инаку сосема на место – доаѓа како некаква опомена на новата власт? Ама за претходните не беа потребни такви опомени?

Кога, на пример, неодамнешниот холандски амбасадор во земјава, во наплив на „искреност“ (или целена намера?), откри колкави средства се дадени за реформи во македонското правосудство, зошто не побара одговорност од никого, односно од оние, по име и презиме, одговорни за трошењето на тие пари? Дури, во една прилика (во 2021 година) рече: „(…) потребно е да ги најдете стручните луѓе кои ќе ја сработат работата до крај. Во пракса тоа не е направено“!

Оттука, зошто ЕУ, или Холандија, не реагирале на поставувањето на оние неколкумина министри за правосудство кои требале да ја завршат таа работа а било јасно како бел ден дека не се способни за тоа? Или, зошто не реагирале навреме на „компетентноста“ на тие луѓе? Меѓу нив и на последниов Лога, но и на еден претходно, кого потоа го фатија на дело како лета на туѓа сметка па го направија амбасадор?

Следствено, катастрофалните кадровски „политики“ во државава буквално се влечат низ јавноста речиси три децении, при што граѓанинот никако не може да разбере кој, кого, како и зошто поддржува, вклучувајќи ги тука пред сѐ стратешките „партнери“ ЕУ и САД. Особено тие не можат само бегло да си ги измијат рацете од сите страотни порази во македонската држава и општество, од лошите годишни извештаи на хартија но помирливата поддршка во реалноста, преку што беа во континуитет разнебитувани традиционалните вредности, култура и морал кај македонскиот граѓанин. Македонските политикантски „елити“ како нова локална аристократија се нивен производ, како впрочем и резултатите околу нас. Оттука, повторно, ако не беше „случајот Вервизоли“ ќе беше некој друг, како што, впрочем ги има(в)ме стотици познати, а не знаеме колку непознати. И повторно сѐ завршува со новата максима измислена од оваа власт: па луѓе сме, грешиме!