Што можете и што не можете да направите ако сте биле вакцинирани: патувања, собири, фактори на ризик, што треба да знаете

Многу луѓе се надеваат дека со добивањето вакцина против ковид-19 ќе значи непосредно враќање во нормала: нема повеќе маски, нема дистанцирање, безбедни вечерни забави во затворено и големи прегратки со пријателите, пишува „Wall Street Journal“.

Реалноста е посложена. Засега, луѓето кои ги имаат добиено своите вакцини, мораат да се движат во донесувањето одлуки во светот каде вакцинираните и невакцинираните ќе коегзистираат со месеци, дури и во истото домаќинство.

Па, што треба и што не треба да правите? Центрите за контрола и превенција на болести на САД во понеделникот издадоа упатства. Целосно вакцинираните луѓе можат да се соберат во затворени простории со други кои исто така се целосно вакцинирани без да преземат дополнителни мерки на претпазливост, соопшти „ЦДЦ“. И вакцинираните луѓе може да се соберат со едно друго невакцинирано семејство без маски и дистанцирање се додека невакцинираните членови се здрави и не се изложени на ризик за развој на посериозен случај на ковид-19. Но „ЦДЦ“ ги поттикна целосно вакцинираните лица да продолжат со претпазливоста на јавни места и на средни или големи приватни собири.

– Постојат некои активности со кои целосно вакцинираните луѓе можат да започнат да продолжуваат сега во приватноста на своите домови – рече директорката на „ЦДЦ“, Рошел Валенски.

– Секој, дури и оние кои се вакцинирани, треба да продолжат со сите стратегии за ублажување кога се во јавни средини – вели Валенски.

„ЦДЦ“ и повеќето експерти се согласуваат дека сè додека не бидеме поблиску до имунитетот на стадо – кога значително мнозинство од населението е заштитено преку вакцинација или природна инфекција, така што вирусот не може лесно да се шири – носење маска, социјално дистанцирање и избегнување на преполни, затворени собири да биде стандардна практика на јавни простори. Упатствата на „ЦДЦ“ забележуваат дека доказите се повеќе сугерираат дека вакцинираните лица имаат потенцијална помала веројатност да го пренесат вирусот преку асимптоматски инфекции, но има и отворени прашања во врска со времетраењето на заштитата на вакцините и влијанието на варијантите што се појавуваат.

– Особено за овие неколку месеци каде што опфатеноста со имунизација е мала, ние сè уште учиме за варијантите и сè уште треба да знаеме за ова пренесување натаму, пораките за јавно здравје навистина треба да ги одржуваат ваквите однесувања – вели Крис Бејрер, професор за епидемиологија на Факултетот за јавно здравје Џон Хопкинс.

– Додека не излеземе од ова. Сè уште не сме надвор од тоа – вели Бејрер.

Еве препораки од научници за тоа како да се проценат ризиците.

Дали е во ред вакцинираните лица да се сретнат со други вакцинирани лица?

Упатствата на „ЦДЦ“ и експертите се согласуваат дека еднаш целосно вакцинираните – најмалку две недели по втората доза на вакцините на „Фајзер“ или „Модерна“ или единечната вакцина од „Џонсон и Џонсон“ – безбедно е да се сретнат во затворен простор со други целосно вакцинирани лица без маски или дистанцирање.

– Собирот со други вакцинирани лица е „научно многу безбеден“, вели Пол Е. Сакс, клинички директор на одделот за заразни болести во Бригам и Женската болница во Бостон.

– Не мислам дека луѓето треба да трчаат до преполн бар каде луѓето викаат едни на други. Но, видот на дружење што е дел од човечката природа и е ставен во мирување за многу луѓе – тоа може да продолжи – вели тој.

– Колку е поголема групата, толку е поризична интеракцијата, бидејќи не можете да потврдите дека сите се вакцинирани и не знаете какви се нивните изложености. Зборувам за уште една двојка или можеби со уште два други парови – вели Леана Вен, лекар и професор по јавно здравје на универзитетот Џорџ Вашингтон во Вашингтон.

Упатствата на „ЦДЦ“ велат дека треба да се преземат мерки на претпазливост како што се носење маски и социјално дистанцирање за средни и големи собири и покрај статусот на вакцинација кај поединци.

Моника Ганди, лекар за инфективни болести и професор по медицина на Универзитетот во Калифорнија, Сан Франциско, е помалку конзервативна, велејќи дека не треба да има ограничувања на големината на собирите за целосно вакцинирани лица.

– Тие можат да вечераат. Тие можат да одат во ресторани. Тие можат да одат на кино – вели таа.

Но, таа забележува дека дури и вакцинираните лица ќе треба да ги следат барањата за носење маски и дистанцирање во тие јавни услови додека не постигнеме имунитет на стадо.

Што ако возрасните се вакцинираат, а децата не?

Во моментов нема овластена вакцина за деца и адолесценти под 16 години.

– Ова ќе биде едно од оние прашања со кои семејствата ќе мора да се справат и да бидат претпазливи – вели д-р Бејрер.

Упатствата на „ЦДЦ“ велат дека луѓето кои се целосно вакцинирани можат да посетуваат затворени простории со едно друго невакцинирано домаќинство без да носат маски или да одржуваат социјална дистанца доколку невакцинираните лица имаат мал ризик од тежок ковид-19.

– Постои значителна разлика помеѓу малите деца и адолесцентите или тинејџерите во однос на пренесувањето на вирусот и на заболувањето, вели д-р Сакс.

Адолесцентите добиваат и пренесуваат ковид-19 слично на младите возрасни, додека помалите деца не добиваат симптоматска болест толку често и се чини дека не пренесуваат толку многу.

– Секое семејство и секоја група пријатели ќе донесуваат одлуки засновани врз нивната толеранција на ризик – вели д-р Сакс.

– Лицата со имунитет и нивните семејства треба да бидат повнимателни, бидејќи вакцините воопшто можат да бидат помалку ефикасни кај нив – вели д-р Сакс.

Д-р Вен вели дека им препорачува на семејствата да продолжат да преземаат мерки на претпазливост за време на периодите за игра кога возрасните се вакцинираат, но децата не се.

– Ако тие семејства се дружат и со други семејства, тоа е ризично сценарио што не би го препорачал во овој момент – вели д-р Вен од затворени собири.

– Тие би можеле да бидат асимптоматски носител, кој потоа ќе им го пренесе на своите деца. И, ако децата се на училиште или на дневна грижа, може да има дополнително ширење од тоа – вели д-р Вен.

Дали целосно вакцинирано семејство може да се сретне со невакцинирани лица во затворено без маски?

Упатствата за „ЦДЦ“ велат да, тие можат, се додека невакцинираните лица се од едно домаќинство и немаат фактори на ризик што ги изложува на ризик од развој на тежок ковид-19.

Грегори Полска, директор на Групата за истражување на вакцини Мајо во Рочестер, Мин., вели дека ова може да биде потенцијално ризично затоа што невакцинираните луѓе не можат да ги соопштат своите медицински ризици, па дури и да не бидат свесни дека ги имаат. Нема многу податоци за ефикасноста на вакцините кај луѓето кои се многу постари, на хемотерапија или имунокомпромитирани, забележува тој.

Што е најновото за тоа дали вакцинираните лица можат да го пренесат вирусот на невакцинирани лица?

Неодамнешните студии откриле дека вакцинацијата ја намали асимптоматската инфекција повеќе од 80% кога ќе се спореди со невакцинирани лица и вирусните оптоварувања во носот се ниски и потенцијално неинфективни, вели д-р Ганди. Но, други експерти велат дека доказите се прелиминарни и потребни се поубедливи докази. И нови варијанти покренуваат дополнителни прашања во врска со ефективноста на вакцините.

На кои активности треба да им дадам приоритет откако ќе се вакцинирам?

– Закажете ги сите рутински медицински и здравствени прегледи кои сте ги одложувале, вели д-р Вен. Направете колоноскопија, мамограф или стоматолошко чистење. Закажете изборна хирургија. Сè што треба да продолжите затоа што сте добро заштитени – вели д-р Вен.

Што е со патувањето?

Упатствата за „ЦДЦ“ не ги ажурираа препораките за патување. Откако ќе се вакцинирате, патувањето е со помал ризик, вели д-р Вен, како и престојот во хотел или одењето во ресторани, сè додека ги следите безбедносните протоколи. Но, продолжете да бидете претпазливи за тоа како се среќавате со луѓе откако ќе пристигнете на вашата дестинација, вели таа, особено ако тие не се вакцинирани или живеат во област што има високи стапки на пренесување.

Дали е безбедно за моите постари родители да патуваат на посета?

Д-р Вен вели дека целосно вакцинираните луѓе, вклучително и здрави баби и дедовци, треба да се охрабруваат да патуваат се додека ги преземаат соодветните мерки на претпазливост, како што се носење маски кога се во јавноста.

– Самото патување е со многу низок ризик. Ако следат мерки на претпазливост, како носење маска, ризикот од заразување со коронавирус и пренесување на остатокот од семејството е исклучително мал и придобивката е огромна. Луѓето се желни да ги видат своите семејства – вели д-р Вен.

– Но, сепак измерете ги спецификите на вашата ситуација. Ако имате невакциниран постар тинејџер и изнемоштени, постари баба и дедо, размислете за повеќе мерки на претпазливост, вели д-р Полска.

Кои активности се со помал и поголем ризик, дури и по вакцинирањето?

– Вакцинираните лица можат да се чувствуваат пријатно кога прават тивки активности во затворено, каде што обично се бара од луѓето да бидат со маска и дистанцирани, како што е посета на музеј во кој нема многу луѓе. Активностите на отворено се уште побезбедни – вели д-р Сакс.

Ситуации со поголем ризик вклучуваат јадење во затворени простории, барови, спортски сали и објекти за богослужба, каде што луѓето пеат и зборуваат.

– Не сакаме да ги надминеме границите на она што вакцините можат да го сторат пред падот на бројот на случаи – вели д-р Сакс. Тој и неговата сопруга лекар се целосно вакцинирани, но нема да вечераат во ресторани се додека бројот на случаи и хоспитализациите не бидат значително помали, вели тој.