НИЕ СО ЕДНОДОМЕН ПАРЛАМЕНТ НЕ ИЗЛЕГУВАМЕ НА КРАЈ, А НЕ СО ДВОДОМЕН Како би се одвивале работите, ако се прифати предлогот на Таравари?
Дел од политичките партии во земјава не се согласуваат предлогот да се формира дводомен парламент, а и политичките аналитичари и универзитетски професори со коишто разговаравме предупредуваат дека тоа е опасна игра по чие завршување сите ќе плачеме.
Се укинува „Бадентер“ или таканареченото двојно гласање, но се формира дводомен парламент, односно ново тело во кое би зеле учество 24 пратеници – од сите 6 изборни единици по четворица претставници. Секоја одлука и секое изгласување на закон во првиот дом автоматски ќе оди на прегласување, односно на потврдување во вториот дом. Ако вториот дом не го изгласа законското решението, тогаш тоа повторно се враќа кај пратениците во првиот дом.
Како што дознава Плусинфо од партиски извори, вака отприлика во пракса би изгледал предлогот на в.д. лидерот на Алијанса за Албанците, Арбен Таравари, кој пред неколку дена изјави дека евентуалното укинување на „Бадентер“ може да биде совршено заменето со формирање дводомен парламент.
Ако Бадентеровото гласање е проблематично за некого, рече Таравари, тогаш треба да се земе предвид дека многу земји слични на нашата го имаат регулирано ова прашање со дводомен парламент, кој треба да се стави на маса доколку во иднина се отвори ваква расправа.
Дел од политичките партии во земјава не се согласуваат со ваквиот предлог, а и политичките аналитичари и универзитетски професори со коишто разговаравме предупредуваат дека самото размислување за формирање дводомен парламент во Македонија е опасна игра по чие завршување сите ќе плачеме.
Се враќаме назад
Со самото тоа што размислуваме за формирање дводомен парламент, ние практично се враќаме на самиот почеток кога се подготвуваше Уставот, вели за Плусинфо поранешниот претседател на Собранието, Тито Петковски.
Ако се направи дводомен парламент во Македонија, тогаш Уставот автоматски нема да биде граѓански, туку ќе биде еден конгломерат на етнички заедници во кој тешко ќе можат да се интегрираат етничките заедници во македонското општество
– Темата за формирање дводомен парламент беше присутна и во времето кога се носеше и кога се подготвуваше Уставот. Тогаш, според искуствата на повеќе земји кои имаат дводомен парламент, оценивме дека во едно општество со етничка разноликост, со многу етнички заедници, со различна бројност на етничките заедници, такво нешто не би било во функција на демократизација на македонското општество. Ние сакавме да правиме и сакаме да имаме граѓански Устав и нашиот актуелен Устав на тој начин е проектиран. Ако се направи дводомен парламент во Македонија, тогаш Уставот автоматски нема да биде граѓански, туку ќе биде еден конгломерат на етнички заедници во кој тешко ќе можат да се интегрираат етничките заедници во македонското општество. Значи, секоја од заедниците ќе влече кон своите интереси, а ние сакавме фактор на обединување да биде социјалната димензија, односно социјалната кохезија. Но, и до ден денес се гледа дека посилна мобилизација во едно општество прави етничката припадност отколку социјалната или класната припадност. И покрај тоа што во Уставот имаме зацртано дека ќе градиме цивилно граѓанско општество, сепак ние во пракса имаме еден конгломерат на етнички заедници. Самото размислување на оваа тема за евентуално формирање дводомен парламент нѐ враќа цели три децении во минатото – вели Петковски.
Не се свесни што нѐ чека
Според професорот по Уставно право, Светомир Шкариќ, потребна е опсежна анализа пред да се донесе одлука за евентуално формирање дводомен парламент во Македонија.
– Тоа е прилично длабока и широка тема, која имплицира големи промени на Уставот. Ова не се објаснува со неколку зборови, туку потребна е опсежна и темелна анализа. Сметам дека политичарите не се свесни за импликациите на таа идеја врз постоечкиот уставен поредок. Погледнете го само искуството на Словенија, која има дводомен парламент, а која не е толку етнички разнолика како што е Македонија. Потребни се широки дебати за тоа дали земјава воопшто има капацитет да се зафати со такви промени. Тоа е прашање на политичка оценка, оти ќе следува целосно преуредување на системот. Прашање е и дали албанскиот етникум ќе биде подготвен да влезе во такви промени. Ваквиот предлог на Таравари заслужува многу широка опсервација и не може да се оценува само со неколку зборови – објаснува Шкариќ за Плусинфо.
И политичкиот аналитичар Мерсел Биљали смета дека земјава треба да се занимава со многу поважни работи кои се врзани за самата егзистенција на граѓаните отколку да си игра разни играчки со формирање дводомен парламент.
– Идејата за формирање дводомен парламент треба добро да се проучи, за да се види дали такво нешто е функционално или не е функционално. Но, тоа што мене ме загрижува е што политичките партии немаат никаква идеја за економски развој. Нека дадат идеи, програми, проекти, визии, како да се развие земјава и како да го спречиме масовното иселување. Погледнете ги земјите наоколу, секој метар квадратен државно земјиште е планирано – дали да се изгради фарма, индустриска зона или локална зона за развој. Такво нешто ни е најпотребно и нам, ама ние се занимаваме со теми кои не се во интересите на граѓаните. Нашите постоечки институции не функционираат како што треба, а ние сме тргнале да формираме дводомен парламент – коментира Биљали.
Тешка операција со страшни последици
Пратеникот од редовите на опозициската ВМРО-ДПМНЕ, Антонио Милошоски, вели дека формирањето дводомен парламент во Македонија ќе значи дополнително оптоварување на буџетот, намалување на ефикасноста и ослабување на унитарноста на државата.
Во Македонија би требало да си го задржиме принципот на поедноставна и поефикасна институционална поставеност, наместо да одиме на удвојување на институциите, што ќе значи многу поскапо, неефикасно функционирање коешто не ја потврдува унитарноста, туку напротив, ќе ја ослабува
– Во релативно наша близина имаме еден пример на сложена институционална инфраструктура на една држава, а тоа е Босна и Херцеговина. И тоа е пример како не треба да биде, барем додека државата не постигне повисоки стандарди на политичка, демократска и економска зрелост. Во Македонија би требало да си го задржиме принципот на поедноставна и поефикасна институционална поставеност, наместо да одиме на удвојување на институциите, што ќе значи многу поскапо, неефикасно функционирање коешто не ја потврдува унитарноста, туку напротив, ќе ја ослабува. Затоа сметам дека ваквите предлози не би биле корисни и не би биле успешни кај нас, бидејќи нема да направат подобро и поефикасно општество и демократија. Во Германија, на пример, постои Бундестаг во улога на парламент, ама има и Бундесрат, кој е претставнички дом на региони, во кој покраинските држави имаат по еден претставник. Голем дел од законите коишто поминуваат во Бундестагот, веднаш одат на потврдување во Бундесратот, па ако не поминат, тогаш повторно се враќаат назад. Но, Германија е на неспоредливо високо ниво на развој, демократија и политичка култура. Генерално, сметам дека фомирањето дводомен парламент во Македонија не е изводлива операција – објаснува Милошоски.
Став побаравме и од СДСМ, но и покрај тоа што партискиот портпарол ни вети дека ќе ни испрати одговор на прашањата, сепак, до објавувањето на текстот, одговори не добивме.
Морачанин: Актуелниот еднодомен парламент е супер решение
Пратеничката и лидер на ДОМ, Маја Морачанин, во разговор за Плусинфо вели дека политичките чинители во земјава сега треба да размислуваат на членството на Македонија во ЕУ наместо да изнесуваат нови предлози кои би го искомплицирале процесот.
– Сѐ потекнува од уставните измени, а јас мислам дека треба сите да бидеме фокусирани на она што е најважно и што е стратешка цел на државата – членството на Македонија во ЕУ. И овие уставни измени со внесување на Бугарите, Хрватите, Црногорците во Преамбулата се токму во таа насока. Многу е значајно сега да бидеме фокусирани на тоа што е најдобро за граѓаните и да се обидеме да се воздржиме од отворање на нови прашања, бидејќи на секоја акција следува реакција. Мислам дека тоа дополнително ќе го комплицира процесот и на крајот дури може целосно да го блокира. Во однос на идејата за формирање дводомен парламент, ние како партија никогаш не сме разговарале на таа тема. Ние цврсто стоиме за унитарност на државата и сметаме дека актуелниот еднодомен парлемент е сосема добро решение – вели Морачанин.