Ми германско јајце не мож’ да га снесемо!

РЕПРИНТ (Објавено во „Дневник“ на 08.07.1998 година)

Пред три де­це­ни­и (Гос­по­ди, кол­ку бр­гу вр­ви вре­ме­то!), ка­ко млад док­то­рант, прес­то­ју­вав ед­на го­ди­на на Мак­с План­ко­ви­от Ин­сти­тут за стран­ско и ме­ѓу­на­род­но каз­не­но пра­во во Фрај­бур­г им Брај­зга­у (СР Гер­ма­ни­ја). И то­гаш бе­ше то­а доб­ра, но ре­ла­тив­но ма­ла инс­ти­ту­ци­ја. Нас, гос­ти­те, нѐ има­ше са­мо пет­ми­на (Ју­гос­ло­вен, Ун­га­рец, Ита­ли­ја­нец, Шпа­не­ц и Ја­по­нец). Од вре­ме на вре­ме Ин­сти­ту­тот ор­га­ни­зи­ра­ше де­ба­ти по од­дел­ни каз­не­но-прав­ни пра­ша­ња на ко­и зе­ма­а учес­тво си­те гос­ти.

Еден ден, на при­мер, раз­го­ва­рав­ме ток­му за Untersuchungshaft или, по наш­ки, ис­тра­жен зат­вор (се­га: при­твор). Мо­е­то из­ла­га­ње не бе­ше дол­го.

Уште жи­во се се­ќа­ва­м на она што го ре­ков. А ре­ков: Слу­шај­те, во на­ши­от За­кон за кри­вич­на­та по­ста­пка (ЗКП) ние, се раз­би­ра, имав­ме за­кон­ска ре­гу­ла­ти­ва и за при­тво­рот. На­ша­та по­зи­ти­вис­тич­ки нас­тро­е­на прав­на на­у­ка ја из­ла­га­ше та­а ре­гу­ла­ти­ва прог­ла­су­вај­ќи ја за ре­чи­си нај­доб­ра на све­тот (што и не е чу­до ко­га се зна­е де­ка жи­ве­ев­ме во нај­до­бри­от од си­те мож­ни по­ре­до­ци!).

Та­ка ќе тра­е­ше не зна­м кол­ку дол­го, да не се слу­че­ше „афе­ра­та Ран­ко­виќ”, при што из­ле­го­а на ви­де­ли­на мно­губ­рој­ни зло­у­пот­ре­би на ЗКП, пред сè, од стра­на на по­ли­ци­ја­та.

И, ка­ко што то­а чес­то би­ду­ва кај нас, на­мес­то да се ме­ни неш­то кај лу­ѓе­то што го при­ме­ну­ва­ат за­ко­нот, ни­е по­и­тав­ме да го из­ме­ни­ме за­ко­нот. Ниш­то по­лес­но и по­ед­нос­тав­но од тоа! Тој се­га гла­си ва­ка: … (и јас го про­чи­тав мо­јот пре­вод на гер­ман­ски на но­ва­та ре­гу­ла­ти­ва на при­тво­рот).

На кра­јот са­мо до­да­дов: “Ва­ка се­га гла­си но­ви­от за­кон! Да се на­де­ва­ме де­ка тој ќе има по­доб­ра суд­би­на од ста­ри­от!”

Утре­ден­та ме срет­на (на­са­мо!) мо­јот ун­гар­ски ко­ле­га и, за ме­не мош­не не­о­че­ку­ва­но, ми упа­ти ос­тра „дру­гар­ска кри­ти­ка” за она што го бев ре­кол на со­би­рот: Гос­по­ди­не Мар­ја­но­виќ, ви­е прос­то ре­че­но ја пцу­евте сво­ја­та зем­ја!”. Јас, нап­ро­тив, не сме­тав де­ка има ниш­то ло­шо во она што го збо­ру­вав, но не­мав на­чин да го убе­да­м мо­јот ун­гар­ски при­ја­тел.

Слу­ча­јот ми по­могна: не­кол­ку де­на по­доц­на дој­де ју­гос­ло­весн­ки­от на­ци­о­на­лен ре­фе­ра­т на те­ма „Untersuchungshaft” (од др Зво­ни­ми­р Ше­па­ро­ви­ќ од Заг­реб) и во не­го, уш­те во прва­та ре­че­ни­ца, бе­ше спо­ме­на­та „афе­ра­та Ран­ко­виќ” ка­ко по­вод за ме­ну­ва­ње на ЗКП. Не ме мр­зе­ше да го по­зај­ма­м за ма­лу тек­стот и да му го по­ка­жа­м на пра­во­вер­ни­от др Кал­ман Ѓер­ѓи. Чо­ве­кот вни­ма­тел­но го про­чи­та тек­стот и око­ко­ру­вај­ќи ги очи­те пром­рмо­ре неш­то за то­а кол­ку ли би­ле чуд­ни ли, кол­ку ли не­раз­бир­ли­ви, на­ши­те ју­гос­ло­вен­ски при­ли­ки.

Де­нес ра­бо­ти­те те­мел­но се сме­ни­ја во Ун­га­ри­ја: мо­јот не­ко­га­шен фрај­буршки при­ја­тел е, не са­мо про­фе­сор по каз­не­но пра­во на Уни­вер­зи­те­тот во Бу­дим­пеш­та, ту­ку и Држа­вен об­ви­ни­тел на зем­ја­та.

Не­о­дам­на ми пи­ша де­ка за не­го­ви­от из­бор гла­са­ле и прва­та (дес­ни­чар­ска) и вто­ра­та (ле­ви­чар­ска) вла­да. Не зна­м са­мо ка­ко сто­и ра­бо­та­та со тре­та­та, не­о­дам­на из­бра­на (пак дес­на!) вла­да на г. Ор­бан.

Та­му ра­бо­ти­те се сме­ни­ја, но не и во Ма­ке­до­ни­ја! Ако се за­не­ма­ри фор­мал­на­та из­ме­на на име­то и сим­бо­ли­те на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја, сѐ дру­го е по ста­ро, па и мен­та­ли­те­тот на ста­ри­те до­бри ква­зи-ко­му­нис­ти: при се­кој со­ци­ја­лен проб­ле­м на кој ќе на­ле­та­ме (а Бо­га­ми на­ле­ту­ва­ме мош­не чес­то!) да се ме­ни за­ко­нот или Уста­вот!

По­бегна­ле не­ко­и кри­ми­нал­ци (По­ра­ди за­кон­ска­та ре­гу­ла­ти­ва? Или по­ра­ди то­а што би­ле „лу­ѓе од зас­лу­га” за не­ко­го, да не ре­ча­м за ко­го?), а ние, дај да го из­ме­ни­ме Уста­вот ли, за­ко­нот ли, за да му ги за­мач­ка­ме очи­те на на­ро­дот!