МАКЕДОНИЈА ИМА НАЈНИСКИ, А ШВАЈЦАРИЈА НАЈВИСОКИ ЦЕНИ НА ХРАНАТА ВО ЕВРОПА Но, кои се клучните причини за високите разлики на цените на континентот?

Швајцарците плаќаат до 60% повеќе од европскиот просек за иста кошничка храна, додека цените во Македонија се најниски на континентот. Разликите во цените на храната низ Европа се огромни, а најновите податоци на Евростат откриваат каде шопингот е најприфатлив, а каде најмногу  го оптоварува буџетот на домаќинствата, пишува Euronews.

Храната претставува еден од најголемите трошоци за европските домаќинства, со просек од 11,9% од вкупната потрошувачка во Европската Унија, додека во земји како Романија тој удел се зголемува на 20%. Споредбата на цените се базира на индексот на Евростат, каде што просечната цена на кошничка за храна во ЕУ е 100. Вредност над 100 означува повисоки цени од просекот, додека вредност под 100 означува поповолни цени.

Според податоците за 2024 година, Швајцарија е убедливо најскапата земја со индекс од 161,1, што значи дека цените на храната се за 61,1% повисоки од просекот на ЕУ. По неа следуваат Исланд (146,3) и Норвешка (130,6), земји кои исто така не се членки на Унијата. Од друга страна, најевтината храна во Европа е во Македонија, каде што цените се  за 27% пониски од просекот на ЕУ.

Во рамките на ЕУ, највисоки цени се регистрирани во Луксембург каде што цените се за 25,7% повисоки од просекот, а високи цени на храната има во  Данска, Ирска, Франција, Австрија и во Малта.

Во рамките на Унијата, Романија има најниски цени на храната. Таму истата кошничка храна е поевтина за 25,4% од европскиот просек.

Според анализата, ниски цени на храната се карактеристика за Југоисточна Европа и Западен Балкан, затоа Турција, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Бугарија се исто така значително под просекот.

Меѓу најголемите економии на ЕУ, цените во Германија и Италија се малку над просекот, додека Франција е значително поскапа. Шпанија, од друга страна, е за 5,4% поевтина од просекот на Унијата.

Експертите истакнуваат неколку клучни причини за толку големите разлики.

– Најважната причина се разликите во приходите и платите – вели за „Еуроњуз бизнис“ Алан Метјуз, професор на колеџот „Тринити“ во Даблин.

Во земјите со повисоки просечни плати, како што се Швајцарија и Данска, трошоците за работна сила во земјоделството, преработката и продажбата се исто така повисоки, што на крајот влијае на малопродажните цени.

Метјуз додава дека разликите во оданочувањето исто така играат улога.

– Разликите во оданочувањето, особено ДДВ на прехранбените производи, исто така објаснуваат некои од разликите – вели тој.

Покрај тоа, цените се под влијание на навиките на потрошувачите, како што е поголемата побарувачка за органски или брендирани производи во побогатите земји.

Иларија Бенедети, вонреден професор од Универзитетот во Тушија, исто така ги истакнува структурните фактори како што се трошоците за производство и изложеноста на глобални шокови.

– Помалите и високо отворените економии – честопати со валути подложни на поостри флуктуации – доживеаја посилно пренесување на растечките трошоци за енергија и земјоделски влезни средства за време на пандемијата и конфликтот меѓу Русија и Украина – вели таа.

Иако цените на храната се номинално пониски во некои земји, тоа не мора да значи дека храната е поприфатлива. Во земјите од Источна и Југоисточна Европа, храната сочинува повеќе од 20% од расходите на домаќинствата, додека во побогатите економии овој удел е обично под 12%.

-Како резултат на тоа, истото зголемување на цените носи многу потешки последици таму каде што приходите се пониски – додава Бенедети.

Овие разлики имаат сериозни импликации врз безбедноста на храната, предупредува Јеремиас Мате Балог, вонреден професор на Универзитетот Корвинус во Будимпешта.

– Додека земјите со високи приходи можат да ги апсорбираат зголемените нивоа на цени, домаќинствата со пониски приходи во Централна и Источна Европа се соочуваат со непропорционален товар, дури и ако номиналните цени на храната се пониски – вели тој.

Со други зборови, иако храната во Данска е скапа, жителите со повисок расположлив доход можат да си ја дозволат полесно од жителите на земјите со пониски цени и значително пониски приходи.