КАКО НАСТАНАЛЕ ТЕОРИИТЕ НА ЗАГОВОР? Прво веруваме во нив, па потоа ги докажуваме

Теориите на заговор започнале со убиството на американскиот претседател Кенеди, кое долго време било нерасветлено, па луѓето измислувале секакви приказни. Тие настануваат кога луѓето сакаат да излезат од конвенционалното, неверувајќи им на системот и на науката, а најчестиот симптом на заговорџиите е дека прво ќе поверуваат во фактот дека земјата е рамна, а потоа ќе почнат тоа да го докажуваат со серија на непроверени факти.

Психолози и социолози пробуваат да го најдат коренот на овој феномен во емисијата MARGINE, пишува статија на Мондо.

Кога науката нема да потврди некоја информација, таа станува теорија на заговор

– Теориите на заговор некако најлесно се опишуваат или толкуваат како некое објаснување за одредени настани кои сугерираат дека начинот на кој се случил настанот е резултат на одредени планови на мала група луѓе или организација која работи тајно, а кои затоа не се во линија со официјални лица. Официјалното објаснување за некои настани треба да го понудат некои институции како што се научните институти, министерствата, полицијата и така натаму, така што теориите на заговор најдобро би можеле да се дефинираат како објаснувања за настани на заговор кои затоа не се официјални и кои велат дека настанот едноставно не е последица на спонтани, природни или транспарентни постапки во општеството – вели Петар Лукиќ, психолог.

Сè започна со Кенеди, а заговорот го ширеле и медиумите

Според Лукиќ, некои истражувачи би рекле дека теориите на заговор започнуваат со убиството на Кенеди, кога се појави теоријата дека тој не бил убиен како резултат на само еден атентатор.

– Во таа смисла, теориите на заговор, односно тврдењата за заговор, ја менуваат својата форма како што се менува општеството, како што напредувало општеството, така се менуваат и тие, па можеме да кажеме дека масовните медиуми како весниците и радиото, телевизијата на некој начин ги трансформираа теориите на заговор во смисла дека тие станаа подостапни за поголем број луѓе – вели Лукиќ.

Привлечни ни се приказни за диктатори, за насилство и за тајни режими

Според него, има многу причини зошто теориите на заговор се привлечни за луѓето.

– Некако се авторитативно интересни. Погледнете колку филмови се посветени на шпионажа, тајни активности на некои организации, прикривање докази, проневера и слично. Теориите на заговор некако одат рака под рака со недовербата и недовербата кон институциите. Верувате во научни институции, а ако верувате дека научните институции се корумпирани нормално е дека нема да верувате во нивните наводи. Истото важи и за политичките институции – вели Лукиќ.

Тој истакнува дека луѓето генерално се посклони повеќе да го прифатат тоа верување и да бараат повеќе информации кои некако повеќе се во согласност со нивниот светоглед и некои други нивни верувања.

Прво ѝ веруваме на теоријата на заговор, па потоа ја докажуваме

Една од најпознатите теории на заговор е секако дека Земјата е рамна плоча. Научниот новинар Слободан Бубњевиќ вели дека тоа не се заснова на докази.

– Не размислувате за самите докази кога одлучувате дали сте со рамни очи или верувате во она што науката вели дека Земјата не е рамна плоча. Таа слика што ја имаме во нашата глава е сликата што ја добивме од нашата околина. Првин веруваме дека Земјата не е рамна плоча или обратно, па дури потоа почнуваме да докажуваме – вели Бубњевиќ.

Имаме недоверба во институциите, но доверба во луѓето околу нас

Тоа е коренот, па тој парадокс, посочува Бубњевиќ, што го имаат еднаквите – дека не функционираме со тоа што секоја одлука за светот не ја носиме врз основа на експеримент и научни докази.

– Повеќето од нас не се способни да го изведат (доказот), но доволна е довербата во светот околу нас и луѓето околу нас, така што кога научниците ќе кажат еден факт, тогаш го прифаќаме како таков. Теориите на заговор би можеле да се окарактеризираат како автоимуна болест на модерното општество кое се обидува да напредува во технологијата, а во исто време дел од населението не може да биде во чекор со тоа. Бидејќи нашиот имунолошки систем реагира на различни патогени кои го напаѓаат телото, брзо, ефикасно, понекогаш неуспешно, за жал, понекогаш зајакнато со вакцини и на тој начин понекогаш го штити организмот од болести, секој што има алергија го знае тоа, реагира без вистинска причина – вели Бубњевиќ.

Секое размислување против системот е теорија на заговор

Тој забележува дека теориите на заговор се засноваат на цел комплекс на феномени кои се препознаени од психопатологијата и социологијата како нешто што е социјална и лична одбрана од лагите и суетата и треба да помогне подобро да се движите низ светот и дека овие механизми се користат за нешто што не е закана и кои се конкретните факти. Да доведе до всушност фаталистички верувања кај луѓето.

– Под теорија на заговор, можеме да ја подразбираме секоја приказна што содржи нешто што би го нарекле антисистемско мислење, мислење кое е важно, кое е спротивно на тоа каде корисникот, пропагаторот на тоа мислење, мисли дека тоа е став на мнозинството или позиција на државата. Така, секое такво мислење може да се окарактеризира како теорија на заговор, бидејќи мотивацијата на луѓето кои ги пропагираат многу често се поврзува со нивната силна недоверба кон системот, кон тоа населението да не се вакцинира што води до ова кај што сме сега и дека не можеме лесно да ја запреме епидемијата иако науката ни даде вакцини и ни дозволи да излеземе од пандемијата многу порано, сепак оваа теорија на заговор нè спречува да го сториме тоа – вели Бубњевиќ.

Понекогаш сакаме да излеземе од цивилизацијата и нејзините правила

– Не можете да верувате дека Земјата е рамна плоча без да се согласите со фактот дека сè што ви кажале е апсурдно или речиси сè е лага и невистина. Дека Земјата не е рамна плоча е општоприфатено цивилизациско знаење што сите го усвоивме во нашата најрана младост. Значи, кога сме отфрлени, ние практично го отфрламе договорот што го склучила цела цивилизација. Излегуваме од него, сакаме да бидеме нешто друго за да ја изгубиме довербата во човекот, ние престануваме да бидеме дел од цивилизацијата. Велам, за жал, грб со грб во цивилизацијата, затоа што неа ја направивме за да бидеме подобри и поголеми. Штом излезеш од неа, си ја изгубил – рече Бубњевиќ.

Филозофот Милена Станиќ вели дека за недовербата во науката придонесе и тоа што на луѓето им е сосема јасно дека науката не е некоја објективна, изолирана, неидеолошка работа.

– Мислам дека должност на луѓето кои имаат некакво научно знаење е да ни го поедностават, да ни ги објаснат таквите работи што е можно повеќе за да дојдат до нас – рече таа.