КАКО ДИГИТАЛНОТО ЕВРО ЌЕ НИ ГО ПРОМЕНИ ЖИВОТОТ? Добри и лоши страни на чувањето пари онлајн

Дали ќе можете да ги чувате парите во телефон, без банка, а државата да ви ги гарантира?
Дигиталното евро – валута која нема да постои физички – полека, но сигурно, се приближува до своето остварување. Европската централна банка (ЕЦБ) веќе ги привршува подготовките, а Македонија внимателно следи. Според проценките, првите дигитални евра може да станат реалност до крајот на деценијава.

Според членот на Управниот одбор на ЕЦБ, Пјеро Чиполоне, очекувањата се дека до почетокот на следната година ќе бидат донесени сите потребни одлуки за да започне процесот на издавање на дигиталното евро.

– Се надевам дека сè ќе биде завршено до почетокот на следната година – и тоа што е можно порано. Потребно е првин да се донесе соодветна законска рамка, а потоа 2-3 години би биле доволни за лансирање на дигиталното евро – рече Чиполоне на конференција, одговарајќи на прашање за временската рамка на процесот.

Планот е оваа форма на централнобанкарски дигитални пари (CBDC) да стане дел од животот на граѓаните во еврозоната. Македонската народна банка (НБРМ) потврдува дека внимателно ги следи глобалните трендови и дека размислува за слична дигитална трансформација.

Иако Европската централна банка веќе неколку години работи на развој на дигитална верзија на еврото, напредокот се одвива побавно од првично очекуваното, главно поради недостиг на законска рамка која би ѝ овозможила на институцијата да преземе поодлучни чекори кон реализација на проектот.

Како ќе функционира дигиталното евро?

За разлика од постоечките модели на дигитални плаќања, како што се кредитните картички „Visa“ и „Mastercard“, дигиталното евро ќе им овозможи на корисниците да имаат директно побарување кон Европската централна банка, што значи дека средствата ќе бидат еднакво сигурни како готовината. Плаќањата ќе можат да се вршат директно, како онлајн, така и на физички продажни места.

Со оглед на сè поголемото користење дигитални методи за плаќање во Европа, ЕУ веќе презема мерки за да обезбеди транзицијата кон безготовинско општество да биде безбедна, непречена и ефикасна. И додека картичките и мобилните апликации стануваат сè почести, сега се појавува нова форма на дигитално плаќање: централнобанкарска дигитална валута.

Дигиталната валута, како концепт, ќе постои исклучиво во електронска форма – слично на криптовалутите, но со фундаментална разлика: таа е поддржана од централна банка. Во моментов, околу 50 централни банки во светот активно спроведуваат истражувања или пилот-проекти за вакви валути. Меѓу нив се и шведската Риксбанк со е-круната и Централната банка на Бахамите со таканаречениот „песочен долар“.

Најдалеку е отидена Кина, каде што дигиталниот јуан (e-CNY) веќе се тестира во неколку големи градови и е речиси подготвен за национално воведување – пренесуваат европските медиуми.

Европската Унија сериозно ја разгледува опцијата за дигитална валута, при што дигиталното евро би било дизајнирано како сигурна и иновативна алтернатива на готовината за земјите од еврозоната.

Зошто Европа создава дигитална валута?

Причините за создавање дигитална валута се повеќеслојни.

•  Падот на употребата на готовина;
• Желбата да се одржи пристапот до јавни пари;
• Намалување на зависноста од комерцијални банки;
• Безбедност и иновација во плаќањата;
• Потиснување на сивата економија и перењето пари.

Претседателката на ЕЦБ, Кристин Лагард, изјави дека дигиталното евро може да ја трансформира целата европска економија, но предупреди дека процесот мора да биде внимателно структуриран, со законска рамка и со политичка согласност.

Дигиталното евро ќе биде државно гарантирана готовина

За разлика од пари на сметка во банка (кои се приватни пари), дигиталното евро ќе биде државно гарантирана дигитална готовина. Ќе може да се користи онлајн и офлајн, за директни плаќања помеѓу граѓани, без посредништво на банки.
Нема да носи камата, и првично ќе има лимит од 3.000 до 4.000 евра по лице, за да се спречи одлевање од банките.

Клучна придобивка од сево ова е тоа што нема да треба банкарска сметка за да се користи – доволен ќе биде дигитален паричник одобрен од централната банка.

Нов облик на сигурност?

Според експертот за блокчејн дигитален бизнис, Пол Хелмих, воведувањето на дигитална валута од Европската централна банка – како што е дигиталното евро – може да донесе сериозни придобивки, доколку биде внимателно дизајнирана.

• Финансиска инклузија

Дигиталното евро може да помогне во решавање на проблемот со финансиска исклученост. Луѓето кои немаат пристап до филијали на банки или припаѓаат на ранливи групи, ќе можат полесно да учествуваат во дигиталниот платен систем, со што се зголемува економската еднаквост. Се разгледува и можноста за „офлајн“ плаќања, слично на готовината – дури и без интернет поврзување.

• Гарантиран пристап до јавни пари

Како што употребата на физичка готовина опаѓа, дигиталното евро ќе обезбеди продолжен пристап до јавни пари – за разлика од средствата што ги чуваме во приватни банки, кои се сметаат за приватни пари.

• Борба против сивата економија

Со дигитална инфраструктура, значително се олеснува следењето нелегални трансакции и затајување данок. Системот овозможува прецизна евиденција на трансакции и построга контрола на економските текови.

• Поефикасна монетарна политика

Дигиталното евро би ѝ овозможило на ЕЦБ да применува поагилна економска политика, особено во време на криза. Со директна дистрибуција на дигитална валута кон граѓаните, може да се спроведат стимулативни мерки – познати како т.н. „пари од хеликоптер“.

• Јакнење на европската автономија

Со растот на „Big Tech“ компаниите во областа на плаќања, Европа станува сè позависна од неевропски играчи. Дигиталното евро би ја зајакнало финансиската самостојност на ЕУ и би го намалило влијанието на глобални гиганти како „Гугл“, „Епл“ и „Амазон“ врз европскиот платен систем.

Што е со приватноста?

Централната банка го опишува дигиталното евро како „дигитална верзија на банкнота“, со што е можно повеќе карактеристики на готовината: достапна за сите, секогаш заменлива, лесна за употреба, погодна и за физички и за онлајн трансакции во целата еврозона.

Во однос на приватноста, се разгледува можноста трансакции под одреден износ да останат приватни, но тоа бара усогласување со регулативите за спречување перење пари.

Зошто е загрижувачко учеството на „Амазон“?

Еден од главните аргументи против доминацијата на технолошки корпорации во платниот сектор е зависноста од неевропски играчи. Сепак, токму американскиот „Амазон“ е една од петте компании што беа избрани од страна на ЕЦБ да изгради прототип за дигиталното евро – одлука што ги отвора прашањата како новата валута ќе биде заштитена од влијание на приватни платформи и дали навистина ќе ја засили европската автономија.

А што со Македонија?

Иако Македонија не е дел од еврозоната, НБРМ веќе соопшти дека ја следи иницијативата на ЕЦБ, како и тестовите на централните банки на Шведска (е-круна), Бахамите (песочен долар) и Кина (дигитален јуан).

Според експертски извори, воведувањето дигитален денар би имало слична функција: да обезбеди безбедна, ефикасна и државно гарантирана дигитална алтернатива на кешот.

– Прашањето не е веќе „дали“, туку „кога и како“ ќе има дигитална верзија на денарот – велат познавачи.

Дигиталното евро е повеќе од технологија – тоа е прашање на доверба

Политиколошки, економски и етички, дигиталното евро го отвора прашањето: дали луѓето сакаат државна дигитална валута што нуди безбедност и инклузија  или се плашат од прекумерна контрола?

Одлуката не треба да се донесе зад затворени врати.

– Граѓаните мора да бидат вклучени во дебатата бидејќи дизајнот на оваа валута ќе има далекусежни последици – вели Хелмих.