ИМА НОВА КИСЕЛИНА ВО СЕКОЈА КАПКА ДОЖД НА ЗЕМЈАТА Дали треба да бидеме загрижени поради зголемените нивоа на хемикалијата ТФА?

Секогаш кога паѓа дожд или снег од небото, со нив паѓа и хемикалија создадена од човекот наречена трифлуорооцетна киселина (TFA), пишува списанието Nature.

Во последните 100 години се забележани зголемени концентрации на супстанции како што се микропластика, ПХБ и бисфеноли, а новото хемиско соединение – трифлуорооцетна киселина, или TFA, чии нивоа се зголемуваат низ целиот свет, се појавило во езерата и реките низ целиот свет, во флашираната вода и пивото, житните култури и животинскиот црн дроб, па дури и во човечка крв и урина. И секаде каде што истражувачите мерат промени во нивоата на TFA, откриваат дека концентрациите се зголемуваат.

Во текот на изминатите четири децении, нивоата на TFA се зголемиле за пет до десет пати во лисјата и игличките на видовите дрвја во Германија. Истражувачите, исто така, документирале зголемени нивоа на TFA во канадските арктички ледени јадра и во подземните води во Данска.

TFA се акумулира делумно затоа што природните процеси не можат да ги раскинат неговите силни врски јаглерод-флуор. Според некои дефиниции, TFA е најмалиот пример на пер- и поли-флуороалкилни супстанции (PFAS), кои траат толку долго што научниците ги нарекуваат вечни хемикалии.

TFA главно доаѓа од синтетички петрохемикалии што се наоѓаат во пестициди и депонии, но може да се најдат и во системи за ладење што користат флуорирани гасови.

Сепак, статијата објавена во списанието Nature истакнува загрижувачки податоци за присуството на TFA, што може да има сериозни последици за луѓето, но и за целиот екосистем на Земјата.

Како што се истакнува во текстот, нивото на TFA брзо расте и се шири низ целиот свет. Траги се пронајдени и во повеќето примероци од дождовница собрани низ целиот свет.

Проблемот е што TFA не испарува со водата, туку останува на и во почвата. TFA во воздухот се спојува со гасовити молекули на водата и паѓа на земја во форма на дожд, каде што потоа останува. Научниците се загрижени за присуството на ТФА во дождовницата бидејќи некои луѓе ја консумираат дождовницата како вода за пиење, а преку дождот TFA влегува и во растенијата и животните што ги консумираат луѓето. Откако ќе влезе во системот, бидејќи не може да испари, TFA останува и се таложи. Без разлика дали е почва, растение, животно или човек.

Проблемот е што научниците сè уште не знаат точно како ТФА влијае на човечкото тело.

Студиите спроведени врз животни покажале дека оваа хемикалија има штетно дејство врз ембрионите и црниот дроб. Џејми ДеВит, токсиколог на Државниот универзитет во Орегон во Корвалис, сепак, нагласува дека големите количини на TFA можат негативно да влијаат врз здравјето на луѓето. Затоа, тој планира да започне 30-дневна студија во која глувците ќе бидат изложени на TFA преку кожата, а тие ќе ги проучуваат ефектите на оваа хемикалија врз имунолошкиот систем.

Статијата во Nature предупредува дека некои научници и политичари ја игнорираат потенцијалната опасност што TFA ја претставува за здравјето на луѓето и животната средина. Тие нè потсетуваат дека ставот дека последиците од изложеноста на TFA се претерани се протега до врвот на европските влади и Обединетите нации, поради што нивоата на TFA во животната средина не се регулирани.

Во октомври 2024 година, загрижените европски научници за животна средина изјавија дека зголемените нивоа на TFA би можеле да предизвикаат неповратна штета, нарекувајќи ја хемикалијата „закана за планетарните граници“. Тие поддржуваат широка забрана за сите PFAS што ги разгледува Европската агенција за хемикалии (ECHA) – што ја опфаќа и TFA.

Но, други научници велат дека TFA не треба да се смета во дефиницијата за PFAS, делумно затоа што не се акумулира кај луѓето и животните како што се случува кај другите PFAS. Агенцијата за заштита на животната средина на САД, на пример, моментално не ги смета TFA за PFAS.

Влоговите се високи, бидејќи регулирањето на TFA може да има далекусежно влијание врз моќните индустрии, како што се секторите за ладење, агрохемија и фармацевтската индустрија.

Тука, Nature ја објаснува борбата што се води околу овој мал, но контроверзен молекул.

Со оглед на тоа што на научниците им беа потребни години за да ѝ покажат и докажат на јавноста дека хемикалиите PFAS се штетни, и покрај убедливите докази дека петрохемиската индустрија знаела за тоа, светот треба да обрне внимание и на TFA, пишува хрватски Дневник. Бидејќи веќе е докажано дека PFAS предизвикуваат рак и болести и може да се најдат во мерливи количини кај скоро секој човек и животно на планетата. Изгледа дека наскоро научниците ќе можат да го измерат и нивото на TFA во нас.

Единственото прашање е какви последици ќе има ова врз нашето здравје и врз здравјето на идните генерации.