ХОЛЕСТЕРОЛОТ ПОВЕЌЕ НЕ Е ГЛАВЕН ВИНОВНИК? Овој протеин е вистинскиот индикатор за ризик од срцев удар!

Откако истражувачите првпат ја идентификуваа врската помеѓу исхраната, холестеролот и срцевите заболувања во 1950-тите, ризикот од срцеви заболувања се проценува делумно врз основа на нивото на холестерол кај пациентот, кое рутински може да се измери со крвни тестови во лекарска ординација.

Сепак, сè поголем број докази во текот на изминатите две децении покажаа дека биомаркерот наречен Ц-реактивен протеин – кој сигнализира присуство на воспаление од низок степен – е подобар предиктор за ризик од срцева болест од холестеролот.

Како резултат на тоа, во септември 2025 година, Американскиот колеџ за кардиологија објави нови препораки за универзален скрининг на нивоата на Ц-реактивен протеин кај сите пациенти, покрај мерењето на нивоата на холестерол.

Што е Ц-реактивен протеин?

Ц-реактивниот протеин го произведува црниот дроб како одговор на инфекции, оштетување на ткивото, хронични воспалителни состојби предизвикани од болести како што се автоимуни болести и метаболички нарушувања како што се дебелина и дијабетес. Во основа, тоа е показател на воспаление – односно, активација на имунолошкиот систем – во телото.

C-реактивниот протеин може лесно да се измери со крвен тест во ординацијата на вашиот лекар. Ниското ниво на C-реактивен протеин – под 1 милиграм на децилитар – укажува на минимално воспаление во телото, кое штити од срцеви заболувања.

Покачено ниво на C-реактивен протеин поголемо од 3 милиграми на децилитар укажува на зголемено воспаление, а со тоа и на зголемен ризик од срцеви заболувања. Околу 52 проценти од Американците имаат покачено ниво на C-реактивен протеин во крвта, пишува ScienceAlert.

Истражувањата покажуваат дека C-реактивниот протеин е подобар предиктор за срцеви и мозочни удари од „лошиот“ или LDL холестерол (скратено од липопротеин со ниска густина), како и од уште еден често мерен генетски наследен биомаркер наречен липопротеин(а).

Една студија покажала дека C-реактивниот протеин може да предвиди срцеви заболувања, еднакво добро  како и крвниот притисок.

Воспалението е клучно

Воспалението игра клучна улога во секоја фаза од развојот и таложењето на масни наслаги во артериите, предизвикувајќи состојба наречена атеросклероза, која може да доведе до срцеви и мозочни удари.

Откако ќе се оштети крвниот сад, без разлика дали од висок шеќер во крвта или чад од цигари, имуните клетки веднаш ја напаѓаат областа. Овие имуни клетки потоа ги апсорбираат честичките холестерол кои нормално се во крвотокот, создавајќи масна плака која се сместува во ѕидот на крвниот сад.

Овој процес продолжува со децении сè додека еден ден имуните медијатори не ја разградат облогата околу плаката. Ова предизвикува формирање на згрутчување на крвта што го блокира протокот на крв, ги лишува околните ткива од кислород и на крајот предизвикува срцев или мозочен удар.

Значи, холестеролот е само дел од приказната; всушност, имунолошкиот систем е тој што го овозможува секој чекор во процесот што води до срцеви заболувања.

Исхраната е важна

Начинот на живот може значително да влијае на количината на Ц-реактивен протеин произведен од црниот дроб.

Докажано е дека голем број намирници и хранливи материи ги намалуваат нивоата на Ц-реактивни протеини, вклучувајќи ги и диететските влакна од храна како грав, зеленчук, јаткасти плодови и семиња, како и бобинки, маслиново масло, зелен чај, чиа и ленено семе.

Губењето тежина и физичката активност исто така можат да ги намалат нивоата на Ц-реактивни протеини.

Дали холестеролот е сè уште важен за ризикот од срцеви заболувања?

Иако холестеролот можеби не е најважниот предиктор за ризик од срцеви заболувања, тој останува многу релевантен.

Сепак, не е само важна количината на холестерол – или попрецизно, количината на лош, или LDL, холестерол.

Две лица со исти нивоа на холестерол не мора нужно да имаат ист ризик од срцеви заболувања. Ова е затоа што ризикот се одредува повеќе од бројот на честички во кои е „спакуван“ лошиот холестерол отколку од вкупната маса на лош холестерол што циркулира во крвта. Повеќе честички значи поголем ризик.

Затоа, крвниот тест познат како аполипопротеин Б, кој го мери бројот на честички холестерол, е подобар предиктор за ризик од срцеви заболувања отколку мерењето на вкупната количина на лош холестерол.

Како холестеролот и Ц-реактивниот протеин, аполипопротеинот Б е исто така под влијание на животните навики како што се физичката активност, губењето на тежината и исхраната. Хранливи материи како што се влакната, јаткастите плодови и омега-3 масните киселини се поврзани со намален број на честички холестерол, додека зголемениот внес на шеќер е поврзан со поголем број на честички холестерол.

Понатаму, липопротеинот(а), протеин што се наоѓа во ѕидот што ги опкружува честичките холестерол, е уште еден маркер што може попрецизно да ги предвиди срцевите заболувања отколку само нивоата на холестерол. Ова е затоа што присуството на липопротеин(а) ги прави честичките холестерол „лепливи“, сликовито кажано, и  со тоа посклони кон задржување во атеросклеротската плака.

Сепак, за разлика од другите фактори на ризик, нивоата на липопротеин(а) се целосно генетски одредени, не се под влијание на начинот на живот и треба да се мерат само еднаш во животот.

Превенција од срцеви заболувања

На крајот на краиштата, срцевите заболувања се резултат на многу фактори на ризик и нивните интеракции во текот на животот.

Затоа, превенцијата од срцеви заболувања е многу посложена од едноставно придржување на исхрана без холестерол, како што се сметаше некогаш.

Познавањето на нивоата на LDL холестерол, заедно со нивоата на C-реактивен протеин, аполипопротеин Б и липопротеин(а) дава сеопфатна слика за ризик кој, се надеваме, може да поттикне долгорочна посветеност на основите на превенција од срцеви заболувања.

Тие вклучуваат правилна исхрана, редовна физичка активност, доволно спиење, продуктивно управување со стресот, одржување здрава телесна тежина и, доколку е применливо, откажување од пушење, наведува The ​​Conversation.