ЌЕ ИСЧЕЗНЕ ЛИ НАФТАТА ЗА 30 ГОДИНИ? Светот по енергетската криза ќе биде многу различен

Кризата со гас ја погоди планетата, а сè како да започна со желбата на повеќе земји да воведат мерки за спас на климата: ЕУ се откажува од јагленот и го намалува производството на гас, а добиваат Кина, Русија … но и таму не е сјајно, бидејќи пазарот се отвори по година дена затвореност од ковид-кризата и сега се исцртуваат новите цени на геополитичката мапа, пишува Нет.

Ќе успееме ли до 2050 година целосно да ја откажеме нафтата? На COP26 самитот кој е во тек во Глазгов, лидерите на скоро 200 земји пробуваат да се договорат како да не ни стане потопло од 1,5 степени на глобално до крајот на векот.

Пораката е следна: Светот треба „веднаш и нагло“ да го намали производството на фосилни горива за да ја одржи планетата погодна за живот. Вниманието е насочено кон големите производители на енергија како Саудиска Арабија, Русија и САД, како и на најголемите потрошувачи како Кина и Индија.

Северното море не е тоа што беше за Европа

На луѓето кои се збогатија во нафтената престолнина на Европа им треба нов план. Со децении, Абердин, пристанишен град на североисточниот брег на Шкотска, служеше како комерцијална порта кон Северното Море, каде моќните компании пловеа во длабоки и опасни води за да извлечат десетици милијарди барели сурова нафта.

Но, „базенот“ повеќе не е тоа што беше, без разлика што нафтата се искачи на 80 долари за барел. Производството е во опаѓање од почетокот на векот. Падовите предизвикани од двојните ценовни шокови, еден од 2015 година и еден од пандемијата на ковид 19, се ужасни потсетници за тоа што се случува кога бумот ќе се претвори во крах, пишува Си-Ен-Ен.

Повик за будење: во 2015 веќе имавме нафтена криза

Во Абердин постои растечко движење кое се залага за регионот да ја води транзицијата од „голема нафта“ кон „голема енергија“ преку изградба на пловечки ветерни електрани долж морските платформи.

– Мислам дека 2015 година беше повик за будење и Абердин всушност требаше да каже: „Ова нема да биде засекогаш вака“ – рече Расел Бортвик, извршен директор на локалната стопанска комора.

Според него, нафтата дефинитивно ќе ја снема.

– Кога цената на нафтата ќе падне, [можете] само да се вратите на пушењето пури, пиењето вино – животот е одличен во Абердин, нели – но, еден ден ќе се разбудите и ништо нема да ви остане – вели тој.

Но, сè уште не е очигледно дали Северното Море може успешно да се одвои од своите нафтени корени и да послужи како модел за остатокот од светот. Компаниите од регионот се решени да продолжат со дупчење. Тие велат дека се потребни пари од нафта и гас за да се финансираат нови инвестиции во обновливите извори на енергија, нагласувајќи дека на Обединетото Кралство сè уште и се потребни фосилни горива за да ги загрее домовите и да ги држи светлата вклучени во годините што доаѓаат, што укажува на вознемиреност поради енергетската криза што ја погодува Европа.

Колку нафта произведува Северното Море?

Северното Море на Обединетото Кралство е дел од глобалното производство на нафта и гас, но останува инвестициски центар за домашните и меѓународните нафтени компании.

Иако базенот се приближува кон крајот на својот животен циклус, сепак има 4,4 милијарди барели еквивалент на нафта, според британскиот регулатор за нафта и гас.

ОГУК, индустриското лоби, проценува дека 390 милијарди фунти (534 милијарди долари) се инвестирани долж брегот на ОК во последните 50 години и дека компаниите би можеле да инвестираат уште 21 милијарда фунти (29 милијарди долари) во следните пет години.

Но, дури и според тоа сценарио, светот сепак ќе троши 75 милиони барели нафта дневно до 2050 година – само 25 милиони барели дневно помалку од денес. Компаниите како Шел (РДСА) нагласуваат дека она што навистина ќе му помогне на светот во декарбонизацијата е „фундаментална промена на побарувачката“ од страна на клиентите, односно од големите транспортни и воздухопловни компании до патниците кои ги полнат резервоарите на бензинските пумпи.

 

Десетте најголеми фирми ветуваат, ама не исполнуваат

Проблемите со финансирањето и заканата од поостри владини политики поттикнаа егзистенцијална дебата во индустријата. Најголемите европски мултинационални нафтени компании, вклучувајќи ги Шел, БП (БП), Ени (Е) и Тотал (ТОТ), почнаа соодветно да ги преориентираат своите операции, ветувајќи дека ќе постигнат нула нето емисии до 2050 година.

Оваа цел го вклучува јаглеродот што се ослободува кога производите се согоруваат. Ветувањата се позитивни чекори, според климатските експерти, иако секое има свои дупки и квалификации. БП вети десеткратно зголемување на годишните инвестиции со ниска потрошувачка на јаглерод до 2030 година, кога очекува производството на нафта и гас да падне за 40 отсто од нивото во 2019 година. Шел откри дека го достигнала своето максимално производство на нафта во 2019 година и дека производството сега ќе опаѓа за 1% до 2% годишно.

Производството на фосилни горива останува профитабилен бизнис. Се очекува 10-те најголеми јавни производители да генерираат скоро 466 милијарди долари приход од екстракција на нафта и гас оваа година, повеќе отколку во 2019 година, според анализата спроведена од Rystad Energy за Си-Ен-Ен.

Нивните американски колеги не беа толку агресивни. Шеврон (CVX) неодамна ја објави својата амбиција да достигне нулта вредност за својот бизнис до 2050 година, но тоа не ги вклучува емисиите на крајните корисници. ExxonMobil (XOM) не постави долгорочна цел да ги намали емисиите, туку наместо тоа промовира краткорочни напори за ублажување на влијанијата врз климата и инвестирање во технологија за зафаќање на јаглерод, која го спречува ослободувањето на јаглерод диоксид во атмосферата.

Нафтените гиганти се бунат, судовите им изрекуваат санкции

Националните нафтени компании, кои покриваат повеќе од половина од светското производство, беа меѓу оние кои најмногу не сакаа да се справат со климатските промени. Фирмата„Арамко“, државен производител на Саудиска Арабија, на почетокот на овој месец изјави дека ќе таргетира нето нула емисии за својот бизнис до 2050 година, но ИЕА предупреди дека групата е „во лоша позиција да се приспособи на промените во глобалната енергетска динамика“.

Зголемените цени на енергијата им обезбедуваат на компаниите одредена перница додека гледаат напред, овозможувајќи им да се вклучат во програми за откуп на акции или повисоки дивиденди кои ги поттикнуваат акционерите да останат.

Сепак, многу набљудувачи се фрустрирани од бавното темпо на промени, особено затоа што нафтената индустрија со децении ја намалуваше својата улога во климатската криза.

„Повеќе од 80 отсто од емисиите предизвикани од климатските промени доаѓаат од енергетскиот сектор, кој согорува нафта, гас и јаглен“, рече Бирол. „Количината на нафта, гас и јаглен што ги користиме мора значително да се намали.

Џабе е трудот, ако само Велика Британија презема мерки

Битката за иднината на индустријата се одвива во реално време во близина на брегот на Шкотска, 46 години откако нафтата почна да тече и владините лидери изјавија дека нафтата од Северното Море „ќе доведе до нова индустриска револуција“. Компаниите сè уште ја молат владата да започне нови проекти за фосилни горива, нагласувајќи ја потребата да се одржи производството во Велика Британија бидејќи старите потфати постепено се укинуваат.

– Ако ги намалиме нафтата и гасот, сè што ќе направиме е да увезуваме – рече Иан Вуд, милијардер од Абердин, кој своето богатство го заработи за време на златното доба на нафтата од Северното Море. – Другите земји, не се посветени како Обединетото Кралство за ограничување на емисиите на јаглерод во производството на фосилни горива.

Работниците се „за“ зелена енергија, ама само ако ги задржат местата

Технолошкиот центар за нафта и гас во Абердин е преименуван во Технолошки центар „Нето нула“. Се проценува дека 350 милиони фунти (479 милиони долари) се инвестирани во проширувањето на пристаништето за да се олесни движењето на инфраструктурата за обновлива енергија. А Вуд, кој го поддржува секторот за нафта и гас, но се фокусираше на одвојување на регионот од зависноста од фосилни горива од 2015 година, ја предводи изградбата на блискиот енергетски центар за производство, склопување и команден центар откако ќе почнат да работат проектите за ветер, сончева енергија и водород. Проектот се очекува да обезбеди 2.500 работни места до 2030 година.

Се проценува дека 160.000 луѓе се директно или индиректно вработени во енергетскиот сектор во Велика Британија. До 2030 година ќе бидат потребни околу 200.000 нови луѓе за производство на обновливи извори на енергија и нафта и гас. Околу 65 отсто од работната сила „ќе поддржи енергетски активности со ниска содржина на јаглерод“, во споредба со сегашните 20 отсто.