ДАЛИ ТРЕБА ДА СЕ ОГРАНИЧИ ПРЕВЕНТИВНОТО ПИЕЊЕ АСПИРИН? Секојдневното земање на ацетилсалицилна киселина носи повеќе штета отколку корист?

Со години (или дури и децении), аспиринот се сметаше за еден од најефикасните лекови за спречување на срцев или мозочен удар. Аспиринот, чија клучна состојка е ацетилсалицилна киселина, го користат милиони луѓе ширум светот. Тоа е благ аналгетик, ја намалува треската, па дури и се користи во моменти на мамурлак, а одамна читаме статии за тоа дека е одличен за спречување на кардиоваскуларни болести и состојби како срцев удар. Сепак, се чини дека не е баш така.

Како што пишува угледниот Њујорк Тајмс, лекарите повеќе не треба рутински да им препишуваат аспирин на луѓе изложени на ризик од вакви болести. Покрај тоа, американските експерти откриле дека постои значителен ризик од сериозни несакани ефекти кои ги надминуваат можните придобивки од лекот што до неодамна се сметаше за евтино „оружје“ за борба против срцевите заболувања.

Потребни се дополнителни истражувања

Панел од американски експерти исто така смета дека треба да се разгледа можноста за прекин на употребата на аспирин кај пациенти со ризик од рак на дебелото црево, додека до неодамна се веруваше дека токму овој лек значително го намалува ризикот од развој на овој малигнен рак. Секако, велат тие, потребни се дополнителни истражувања.

Ова не е премногу нов развој на настаните, бидејќи некои експерти со години предупредуваат дека аспиринот и покрај сите негови придобивки, исто така може да му наштети на човечкото тело. Имено, овој лек е познат по тоа што ја разредува крвта. Ова е корисно за состојби како што се срцеви заболувања, затнати артерии или како превенција од мозочен удар, но исто така може да доведе до крварење во дигестивниот тракт или во мозокот, а овој ризик се зголемува со возраста.

„Не можеме јасно да кажеме дека секој што е под зголемен ризик од срцев удар или срцеви заболувања треба да зема аспирин. Треба да бидеме попаметни и да видиме дали има подобри начини да ги спречиме ваквите состојби“, рекол др. Чиен-Вен Ценг од работната група која била формирана за проучување на оваа тема.

Нивното досегашно истражување открило јасна врска помеѓу крварењето и редовната употреба на овој лек.

Пред неколку години, Американскиот колеџ за кардиологија и Американското здружение за срце (АХА) заеднички препорачаа дека аспиринот треба многу внимателно да се препишува на пациенти на возраст од 40 до 70 години кои никогаш немале срцев или мозочен удар.

Некои експерти сметаат дека нема рамнотежа во употребата на аспирин – односно, дека има повеќе штета од крварењето отколку корист во спречувањето на срцеви удари.

Според Њујорк Тајмс, американската агенција за храна и лекови (ФДА), исто така, заклучила дека аспиринот не треба да се користи превентивно. Тие советуваат сите да се консултираат со своите лекари пред да почнат да земаат аспирин на дневна основа. Дополнителни проблеми биле навестени уште во 2016 година од д-р Стивен Нисен, еден од водачите на Клиниката во Кливленд, кој рекол дека стравува дека аспиринот може да направи повеќе штета отколку корист, бидејќи гастроентеролозите стравуваат дека некои пациенти ќе го откријат својот рак предоцна поради употребата на аспирин.

Зошто повеќе не се препорачува аспирин?

Ако сте постари од 60 години, веројатно сте виделе наслови во последните неколку години кои предупредуваат против претходните медицински совети да земате аспирин како превентивна мерка против срцев и мозочен удар.

Според Usa Today, медицинските професионалци не ја смениле употребата на аспирин за луѓе со историја на срцев или мозочен удар. „Тој останува стандардна грижа во таа ситуација“, вели д-р Мајкл Џ. Блаха, директор за клинички истражувања за Johns Hopkins Ciccarone Center for the Prevention of Cardiovascular Disease.

Значи, не е дека аспиринот повеќе не се препорачува. Како што медицинските професионалци дознаваат повеќе за потенцијалните придобивки и негативни страни од дневната употреба на аспирин во ниски дози, нивните препораки за тоа кој треба и кој не треба да го зема лекот се сменија.

„За луѓето без срцев и мозочен удар, медицинските работници бараат повеќе докази за високоризичниот кардиоваскуларен статус и поставуваат повеќе прашања за потенцијалното крварење отколку порано“, објаснува Блаха. „Ова доведе до скромно намалување на препишувањето на аспирин, но поголем акцент на индивидуализирање на неговата употреба на вистинските пациенти“.

Аспиринот е разредувач на крвта, поради што лекарите им го препишуваат на оние кои се изложени на висок ризик од срцев или мозочен удар. Срцевите и мозочните удари се случуваат кога се формираат наслаги во артериите, што може да го забави протокот на крв во телото и да предизвика формирање на мали згрутчувања на крвта. Блокирањето или нарушувањето на протокот на крв во срцето е она што предизвикува срцев удар, додека блокираниот или нарушениот проток на крв во главата предизвикува мозочен удар.

„Во мали дози, аспиринот ги инхибира тромбоцитите и затоа го намалува згрутчувањето на крвта“, вели Блаха.

Разредувањето на крвта и поради тоа помалата веројатност за појава на згрутчување е дефинитивно предност за оние кои се изложени на поголем ризик од кардиоваскуларни проблеми. Но, тоа не го прави аспиринот главен кандидат за секого.

Која е новата препорака за аспирин?

Најновите медицински препораки за аспирин бараат малку повеќе нијанси, велат здравствените експерти.

„Аспиринот останува ефикасна терапија. Само бара повеќе внимание отколку што се ценеше во минатото пред да се препише исклучиво за превентивни цели“, вели д-р Блаха.

„Ова има врска со фактот дека многу луѓе се изложени на помал кардиоваскуларен ризик отколку во претходните генерации, а други лекови како што се статините (лек на рецепт кој исто така го намалува холестеролот) дополнително го намалуваат тој ризик“.

Тој додава: „Меѓутоа, не постојат ефективни подеднакво евтини алтернативи за аспиринот, така што тој останува наша примарна грижа за спречување на згрутчување на крвта што ги придружува срцевите и мозочните удари“.

Скоро секој трет Американец на возраст над 60 години – приближно 19 милиони луѓе – зема аспирин секојдневно, според студијата од 2021 година во Annals of Internal Medicine. И повеќе од три милиони Американци пријавиле дека земале аспирин без претходно да се консултираат со лекар.

Но, Американското здружение за срце предупредува да не земате дневна мала доза на аспирин без претходно да разговарате со вашиот лекар.

„Исто така, пациентите со низок ризик земале аспирин во минатото, понекогаш без консултација со лекар“, забележува Блаха. Општо земено, оние кои се „со низок до умерен ризик од кардиоваскуларни болести без никакви докази за субклиничка болест при снимање или претходен срцев или мозочен удар“, исто така, треба да избегнуваат земање аспирин.

Поради зголемениот ризик од крварење, оние кои имаат историја на крварење или кои имаат гастроинтестинални нарушувања не треба да земаат аспирин, додава Блаха. Аспиринот „ја ослабува заштитната обвивка на желудникот против желудочната киселина, што ги прави желудникот и цревата поранливи на чирови, кои можат да крварат“, според  Harvard Health.

Исто така, треба да разговарате со вашиот лекар пред да ја прекинете употребата на аспирин ако имате историја на срцев или мозочен удар, додава Блаха.