БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНА ЌЕ ГИ ЗАТВОРИ АЕРОДРОМИТЕ ПОРАДИ ДОЛГ? Кризата може да го загрози меѓународниот авиосообраќај

Безбедноста на воздушниот сообраќај во Босна и Херцеговина е сериозно загрозена, а четирите постоечки аеродроми во земјата би можеле наскоро да бидат затворени поради долг што го направиле властите на Република Српска, а кој одбиваат да го платат, очекувајќи тоа да го стори државата БиХ, јави Хина.

Синдикатот на контролори на летање денеска излезе со соопштение, предупредувајќи дека се подготвува вистинска криза која може да има последици не само за БиХ, туку и за безбедноста на меѓународниот воздушен сообраќај, односно за авионите што сообраќаат по коридорите над територијата на БиХ.

„Безбедноста на воздушниот сообраќај во БиХ е сериозно загрозена“, стои во соопштението.

Ова е реакција на неуспешните обиди да се најде начин за исплата на околу 110 милиони конвертибилни марки (околу 56 милиони евра) долг, што произлегува од фактот дека владата на Република Српска го загуби арбитражниот спор со словенечката компанија Виадукт, која бараше отштета поради де факто раскинат договор за концесија за изградба на хидроелектрани на реката Врбас.

За овој долг директна одговорност сноси актуелниот лидер на босанските Срби, Милорад Додик, кој како премиер на РС еднострано го поништи договорот за концесија. Виадукт го склучи тој договор уште во 2004 година со тогашната ентитетска влада предводена од Партијата за демократски напредок (ПДП).

Додик подоцна ја додели новата концесија на „Електропривреда РС“, компанија под контрола на неговата партија. Кога стана јасно дека договорот на Виадукт веќе нема никаква правна важност, словенечката компанија побара отштета. Но, ниту Додик ниту неговата наследничка Жељка Цвијановиќ не прифатија спогодба или исплата од околу три милиони евра, потсетува Хина.

Виадукт ја тужеше владата на РС прво пред локалните судови, кои сите пресудија во корист на компанијата. Властите на РС одбија да ги почитуваат пресудите, па случајот заврши пред Арбитражниот трибунал во Вашингтон. Бидејќи РС не е субјект на меѓународното право, како тужена се јави државата Босна и Херцеговина.

Судот пресуди во корист на Виадукт, доделувајќи ѝ отштета од околу 25 милиони евра, дополнителни пет милиони евра за судски трошоци и уште околу 30 милиони евра за затезни камати. Освен тоа, секој ден доцнење во исплатата носи нови камати во износ од девет илјади евра.

Владата на РС, предводена од Цвијановиќ во 2017 година, се обврза дека ќе ги исплати овие средства, но тоа никогаш не го стори. Поради тоа, Виадукт побара заплена на имот и средства со кои располага државата БиХ.

Во моментов постои можност за заплена на објекти на Централната банка на БиХ – одлука донесена од судот во Мостар. Во меѓувреме, судот во Брисел наложи на EUROCONTROL да ги запре исплатите кон БиХ врз основа на такси за користење на воздушниот простор, односно прелет на авиони.

Оваа мерка директно ја погодува Агенцијата за обезбедување услуги во воздухопловна навигација на БиХ (БХАНСА), која се финансира од тие приходи и во чиј состав се и службите за контрола на летање. Синдикатот на контролори на летање предупреди дека укинувањето на финансирањето значи колапс на системот што мора да функционира беспрекорно 24 часа дневно.

Кога ќе престанат исплатите од EUROCONTROL, надзорот над воздушниот простор над БиХ ќе можат да го преземат Загреб и Белград, но аеродромите во БиХ ќе мора да бидат затворени.

Министерот за финансии на БиХ, Срѓан Амиџиќ, поставен од Додик, предложи државата да го отплати долгот преку зголемување на буџетот, што би го покриле солидарно двата ентитета. Но, премиерот на Федерацијата БиХ, Нермин Никшиќ, остро реагираше:

– Не ми паѓа на памет да ги плаќам долговите на РС. Тоа можете да го обесите на мачката опашката.

Во Бања Лука, властите не го ни споменуваат долгот, однесувајќи се како тој да не ги засега.

Поранешниот правобранител на БиХ, Млаѓан Мандиќ, кој неуспешно се обидувал да ги убеди властите на РС да прифатат спогодба со Виадукт, вели дека во овој случај штетата ја нанела погубната политичка вмешаност и неспособноста на луѓето што ѝ служат безусловно на политиката.

– Ентитетите ги добиваат сите бенефити, а сметките ги испорачуваат на државата, која не добива ништо. БиХ е единствената држава во светот што од концесиите има само штета, без никаква корист – изјави Мандиќ за Форбс БиХ.