Балканот како зона за истерани мигранти

„Центри за враќање“ би можеле да бидат отворени во балканските земји, вклучувајќи ја и Македонија, во кои би биле депортирани баратели на азил во Велика Британија, кои добиваат негативен одговор на нивните барања. Британските медиуми неодамна објавија дека владата на премиерот Стармер почнала да заговара таква идеја, следејќи го моделот што Италија се обиде да го примени во Албанија.

Овој предлог доаѓа откако Европската унија им даде дозвола на земјите-членки да започнат со поставување центри за враќање. Според „Тајмс“, британската владата веќе има два неискористени капацитети за мигранти во Албанија, кои брзо би можеле да се трансформираат во предложените „центри за враќање“.

Бројот на мигранти вратени од земјите-членки на ЕУ, според најновите податоци на Евростат, се зголемил за 24 отсто во последниот квартал од 2024 година, во споредба со истиот период претходната година. Вкупно биле издадени речиси 125.000 налози за депортација, а 28.630 луѓе се вратиле во нивните матични земји.

Со најголем број протерувања на мигранти во последно време се издвојуваат Германија, Франција и Шведска, а меѓу вратените лица најмногу се државјани на Грузија и Турција, како и на Албанија (околу 2.000 лица).

Мигрантите, посебно оние кои од разни причини не успеваат да добијат дозвола за престој и работа, стануваат сè понепожелни во ЕУ. Во Полска деновиве владата на Доналд Туск најави донесување декрет со кој се одзема правото да се поднесе барање за азил. Одлуката доаѓа откако полскиот претседател Анджеј Дуда го потпиша предлог-законот со кој се овозможува привремено ограничување на правото на азил. Полска ги обвинува Белорусија и Русија дека создаваат проток на мигранти преку „хибриден напад“ за да се создадат немири во Европа. ЕУ минатата година објави дека земјите што граничат со Русија и Белорусија може да го ограничат правото на азил доколку мигрантите се користат како „оружје“. Повеќе организации и групи за човекови права изразија силна критика против драстичните полски мерки.

Во повеќе ЕУ-членки се во тек заострувања на условите за добивање азил, како и привремени дозволи за престој. Шведската влада дури разгледува и предлог за можно одземање на веќе одобрени дозволи за престој, доколку се процени извесно отклонување од „чесен начин на живеење и почитување на нормите“. Значи, како причина за исфрлање на странци од земјата би се зеле проценките на однесувањето на поединци и што тие кажале во дадена ситуација, иако такво нешто во принцип не подлежи на кривично гонење. Нешто што очигледно потсетува на фамозниот „вербален деликт“. Да речеме, ако некој нешто кажал или манифестирал при демонстрации одобрени со дозвола на градските плоштади, на пример, против Израел или Ердоган, ли ако демонстрирал и извикувал пароли против одземањето и згрижувањето на деца од страна на социјалните служби, ќе може да се збогува со својата дозвола за престој.

Францускиот претседател Макрон пред неколку години иницираше законски промени со цел да се заострат можностите за мигрантите да останат во Франција, поаѓајќи од фактот дека голем дел од Французите се изјаснуваат за поцврст пристап во третманот на бегалците и мигрантите. Околу 100.000 лица поднеле барање за азил во Франција во 2017 година, а најголема група меѓу нив, неочекувано, биле Албанци. Кога Макрон се закани со вето за почеток на преговорите со Македонија и Албанија, рече дека недостига поддршка меѓу Французите за прием на нови членки во ЕУ. Притоа како пример ја наведе Албанија, чии граѓани во голем број бараат азил во Франција. Поддршката да се внесе Албанија во членството на ЕУ, истакна тогаш Макрон, не би можел лесно да им ја објасни на своите граѓани.

Во некои членки на ЕУ, на пример во Данска, се доделува финансиска поддршка за враќање во татковината, за оние што добиле дозвола за престој, но сакаат да се вратат во своите земји. Со таков вид поддршка еден полнолетен мигрант во Данска може да добие околу 20.000 евра, со можност да му се одобрат уште 4.500 евра за транспорт на покуќнина. Последниве десетина години меѓу 300 и 500 лица годишно добиле таква поддршка да се иселат од Данска. Нешто слично сега се подготвува и во Шведска. Во секој случај, подготвеноста да им се „помогне“ на бегалците и мигрантите, на оние што сакаат да се вратат во својата татковина, постојано се зголемува.

Се чини дека станува сè појасно оти интеграцијата на мигрантите не е повеќе важна како што порано се тврдеше, без разлика на тоа што зборуваат партиите во голем број европски земји. Во пракса се покажува, чекор по чекор, дека е најважно, всушност, да се ограничи бројката на доселеници колку што е можно повеќе. Без разлика какви последици тоа повлекува. Каде ќе се најдат, на пример во скандинавските земји, доволен број медицински сестри, возачи на автобуси, електричари, молери, персонал во градинки или старски домови, доколку драстично се пресечат каналите за прилив на работоспособни мигранти? Екстремно десничарските партии немаат јасен одговор на тоа прашање, но едновремено не сакаат да дискутираат јавно на таа тема.

Британските лабуристи како главна причина за неуспехот на напорите да се намали бројот на мигрантите укажуваат на долгиот процес на обжалување низ кој може да поминат барателите на азил, а што значајно ги зголемува јавните трошоци.

Италија веќе постигна договор со Албанија за сместување на мигранти во посебни логистички зони. Сепак, повеќе судови во Италија ја блокираа реализацијата на договорот, со што иницијативата беше ставена во мирување. Овој пример, и покрај правните пречки, сега послужува како модел за британските намери за воспоставување на овие центри.

Плановите на владата на Стармер наидоа на критики од страна на организациите што се залагаат за правата на бегалците и мигрантите, кои сметаат дека ваков вид заострени мерки кои се предлагаат се всушност пресметани за поткревање на рејтингот на лабуристите преку ударни наслови во медиумите.

Затоа се потенцира дека е потребно да се има сериозен пристап кој се заснова на веродостојни решенија. Можеби изгледа изненадувачки, но всушност да се работи со луѓе за да се поддржат во намерата се вратат во нивните земји, според британскиот Совет за бегалци, ќе биде многу поуспешно, отколку нивното испраќање до места како Албанија за да бидат пласирани во центри слични на затворски услови.

Може слободно да се претпостави дека и во другите балкански земји како Македонија, Србија и Босна и Херцеговина, условите во такви мигрантски центри, за кои Кир Стармер дури е подготвен да плати за секој примен мигрант, не би биле посебно поразлични. И сигурно не во знак на добредојде за „привремените“ гости.