ЈАН ФИГЕЛ ЗА ЕУРЕПОРТЕР Принципот „Правда за сите” мора да важи во Северна Македонија пред да напредуваат плановите за пристапување

Поранешниот еврокомесар Јан Фигел, кој два пати досега беше во Македонија за случајот „Камчев“, објави текст во Еурепортер, за состојбата со правдата во земјава. Текстот го пренесуваме во целост:

Се чини дека Северна Македонија е меѓу првите во групата нации кои сакаат да влезат во ЕУ. Во септември, при посетата на Скопје, претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен на Твитер објави: „Северна Македонија постигна извонреден напредок во реформите поврзани со ЕУ и донесе храбри одлуки“. Таа посочи дека не е прашање дали, туку кога треба да започнат пристапните преговори.

Како поранешен еврокомесар, ги поддржувам плановите за воведување повеќе нации во Унијата. Меѓутоа, очигледно е дека некои земји од Западен Балкан во моментов потфрлаат во клучните области пред да бидат пречекани со раширени раце. Пред самитот на Западен Балкан, беше потврдено дека поддршката на ЕУ за земјите кандидати е „поврзана со опиплив напредок во владеењето на правото … и почитување на европските вредности, правила и стандарди“. Оценето според овие критериуми, Владата на Република Северна Македонија, законодавците и судството имаат доста работа во овој поглед.

Во јули, извештајот на Советот на Европа го критикуваше третманот и условите за притвор на затворениците во два затвора во Република Северна Македонија, покрај лицата што беа држени од полицијата во Скопје. Во извештајот беа истакнати лошите, нехигиенски и ограничени услови и се наведува дека ситуацијата е влошена од недостигот на активности обезбедени за затворениците, кои можат да бидат затворени во ќелиите во затворот Скопје по 23 часа дневно.

Еден од најзначајните притворени во овој затвор е македонскиот бизнисмен Јордан Камчев, кој е во притвор без судење од 14 март. Неговиот случај нагласува дополнителни неуспеси на северно-македонските власти да се придржуваат кон важните одлуки на Европскиот суд за човекови права (ЕСЧП). Патем, правниот тим на г-дин Камчев достави поднесоци до ЕСЧП во врска со неговиот случај.

Пред сè, во третманот на г-дин Камчев, Северна Македонија се откажува од ветувањето дека ќе ги следи условите на пресудата на ЕСЧП во случајот Василкоски од 2010 година, кој всушност е случај на незаконски и неоправдан притвор. Како резултат на тоа, јавните обвинители не успеаја да дадат конкретни причини за постојано повторување на притворот на г-дин Камчев. Тие, исто така, не ги разгледаа алтернативите за долгорочен притвор, како што се кауција или домашен притвор, во директна спротивност со пресудата за Василкоски.

Понатаму, правниот тим на г-дин Камчев тврди дека јавните обвинители не ја доставиле целата релевантна документација во врска со нивните барања за продолжување на тековниот притвор на обвинетиот, додека Апелациониот суд не одржа јавни расправи за овој случај. Покрај тоа, обвинението засновано само на белешката од Агенцијата за национална безбедност (тајната служба на Република Северна Македонија)  со примеси од невистинити информации, е незаконска основа и мириса на политички интерес.

Осудата на Советот на Европа за условите во затворот Скопје стана очигледна по првичниот притвор на г-дин Камчев, кога тој беше затворен во ќелија од 4 м2 без вода и санитарни јазли. Народниот правобранител на Република Северна Македонија, кој има мандат за заштита на правата на граѓаните, го критикуваше „нечовечкиот и понижувачки третман“ на г -дин Камчев.

Ова лето, здравствената состојба на г-дин Камчев се влоши и беше префрлен во болница. Тој беше вратен во затворот во Скопје неколку дена подоцна, но сè уште страда од сериозни, долгогодишни проблеми со кардиоваскуларното здравје.

Во Скопје треба да се одржи сослушување на 8 октомври за да се разгледа случајот на г-дин Камчев. И покрај тоа што не беше обвинет за било какво кривично дело, тој е во затвор речиси седум месеци.

Би сакал да напоменам дека семејството на г-дин Камчев побара моја помош по ова прашање, и подготвен сум да се сретнам со сите релевантни страни за да најдам решение што ќе ги задоволи барањата на обвинителите, истовремено почитувајќи ги правните и човековите права на г-дин Камчев. Веќе го посетив г-дин Камчев во затвор и ќе се сретнам со неколку владини и судски службеници, заедно со Народниот правобранител, во Скопје, во текот на следните недели.

Принципите за владеење на правото, заштита на човековите права и правда за сите мора да важат за секој граѓанин што живее во Европската унија, покрај луѓето што живеат во земјите кандидати.

Државите како Северна Македонија мора да дадат отчет за обврските што ги презеле за спроведување казнени и судски реформи, во согласност со европските правни пресуди и прописи. Не може да им се дозволи да избираат кои законски елементи се спроведуваат, а кои се игнорираат, како што се случи во предметот на г-дин Камчев. Законот мора да важи подеднакво за секого, постојано.

Искрено се надевам дека Европската унија ќе продолжи со своите планови да ги прими земјите од Западен Балкан во нашата група нации без дополнително одложување. Со цел да го олеснам овој процес, ги повикувам нациите како што е Северна Македонија да ги почитуваат своите обврски за почитување на владеењето на правото и човечкото достоинство за сите.

Јан Фигел беше Европски комесар за претпријатија и информатичко општество (2004) и образование, обука и култура (2004 – 2007). Тој, исто така, служеше како специјален пратеник на Европската комисија за промовирање на слободата на вероисповед надвор од ЕУ (2016 – 2019). Во моментов тој е член на Меѓународниот совет на експерти во Алијансата IRFBA формирана во февруари 2020 година.