ЈА БОСНИЗИРАТЕ И JA КИПАРИЗИРАТЕ МАКЕДОНИЈА! Силјановска му возврати на Ковачевски за најавените уставни измени

Ако се менува македонскиот устав тоа треба да се прави од сосема други причини, а не за да се внесат Бугарите и тоа под ваква уцена. Македонија треба да го менува нормативниот дел на уставот, а не преамбулата, а она што се предлага само ја „боснизира“ и ја „кипаризира“ Македонија, смета Гордана Силјаноска, универзитетски професор, правник и пратеник во Собранието.

Силјаноска ваквиот коментар го даде по најавата на премиерот Димитар Ковачевски дека ќе почне постапка за промена на уставот на државата за во него да се спомнат повеќе малцинства и делови од народи, покрај досега спомнатите. Меѓу другото, тој спомна дека во уставот, покрај Бугарите, треба да бидат внесени Хрватите, Црногорците, Египќаните, како и Евреите, или, како што рече, „дел од израелскиот народ“.

Според Силјановска, ако веќе се наведуваат малцинствата, не е спорно да бидат наведени и Евреите.

– Тоа е логично, и за тоа има добра историска основа. Евреите живеат на овој простор од 15 век, само во Битола ги имало повеќе од 3.000. Во вакви ситуации битни се два критериума, автохроноста и компактноста на одредена територија. Во Хрватска, на пример, некои етнички заедници се наведени и поради соживотот во заедничка федерација во последните 50 години – вели Силјаноска.

Но, според неа, сосема е непотребно и неприфатливо да се менува преамбулата на уставот.

– Според уставното право, Преамбула не се менува, таа треба да биде пресек на еден историски момент. Уставот на САД, на пример има 27 амандмани, но преамбулата е иста. Затоа има преамбули во кои се повикува на Божја волја и слични работи, како во швајцарскиот, и тие говорат за едно време, за историскиот момент во кој државата е конституирана. Нашата преамбула претрпе премногу промени. Ние четврти пат го менуваме уставот под притисок. Според уставното право, треба да важи принципот нов устав – нова преамбула. А за промена на уставот треба да се одлучува на референдум, како во Швајцарија – смета Силјановска.

Освен тоа, според неа, сосема се дискутабилни мотивите поради кои треба да се отвори уставот и во него да се додадат Бугарите како посебна уставна категорија.

– Под ваков притисок тоа во никој случај не треба да се прави. Прво, Бугарите воопшто не мислат на статусот на малцинство, кога велат дека сакаат да бидат спомнати во уставот. Знам дека и во 1999 година им било нудено да бидат спомнати во уставот како и сите други, но тие тоа го одбиле. Исто така не е точно дека не се заштитени нивните права. Како тоа никогаш до сега не било спомнувано од страна на Бугарија, а поминаа толку извештаи на Европската комисија? Освен тоа, внесување на Бугарите во уставот, ниту нивните правата во Македонија не се спомнуваат ниту во Договорот за добрососедство од 2017 година – прашува Силјановска.

Наместо да ја менуваме преамбулата, таа смета дека нам многу повеќе и многу поважни ни се промени во нормативниот дел на уставот, во однос на поделбата на власта.

– Ние имаме влада која им е надредена на другите сегменти на власта, во која е акумулирана голема моќ. Де факто, имаме две влади, имаме два парламенти, имаме целосно луди решенија, како на пример тоа што избори распишува претседателот на Собранието и така натаму. Имаме незамисливи работи, како на пример заменик директор на Статистика, кој има право на вето на одлуките на директорот!? Ние имаме проблеми со функционирање на моделот на консоцијална демократија, воведен со Рамковниот договор. Гледаме дека наместо правична и соодветна застапеност тој донесе неправична и несоодветна застапеност. Наместо припадноста на некоја етничка заедница да се третира како предност, таа стана единствен критериум. Може да бидете дипломиран на Харвард, а некој да го добие вашето место затоа што е Ром или Албанец!? Ова е тотално некомпатибилно со европските стандарди и само нѐ оддалечува од ЕУ. Граница на колективните права мора да бидат индивидуалните права – вели Силјановска.

Спроед неа, консоцијалната демократија и афирмативната акција во теоријата може да бидат само привремен модел, додека не се постигне одредена застапеност, а потоа мора да се вратиме на стандардните модели.

– Технократијата и компетентноста се вредности во демократијата. Ваквата „оригиналност“ на нашиот систем е хендикеп, во демократијата се бара стандардност, а не уникатност и оригиналност, како во уметноста, да речеме. Тоа се прашања за кои вреди да се отвора и менува уставот, а не додавање етнички заедници. Ова што сега се предлага само уште повеќа ја „боснизира“ и ја „кипаризира“ Македонија – вели Силјановска.

Таа потсетува дека уште во 1998 и до сега се залага за граѓански устав, каде што суверенитетот потекнува до граѓаните, а не од колективитетите. Сè уште е уверена дека тоа е најдобра опција за Македонија, зашто смета дека тоа e иднината и во земјите на Европа и во светот.