Претседателството на Северна Македонија пред часовникот на нерешените проблеми

Годишното обраќање на претседателката на државата на 25-тата седница на Собранието, првото по преземањето на мандатот, ќе остане запаметено како сложен микс на философска рефлексија и политичка парализа што доминира во земјата.

Изречено со тон што изгледаше попријатен за амфитеатар и за лекции, обраќањето се осврна на суштината на волјата за единство, но исто така и со доза на иронија и парадокс, одразувајќи лидерство што изгледа како да е преоптоварено со апстракција.

Претседателката, воедно и универзитетска професорка, изгледаше како да се приближува до претседателството како природно продолжение на нејзината академска улога, комбинирајќи сложени философски референци во своето обраќање во надеж дека ќе го подигне нивото на говорот. Иако беше богат со философски содржини, обраќањето се покажа како замрсена приказна што значително се оддалечи од практичните реалности на управувањето.

Во обид да инспирира и да обедини, претседателката го цитираше Русо и неговиот концепт на социјалниот договор. Визијата на Русо за колективниот суверенитет – каде поединците се обединуваат за да формираат општа волја што ги надминува личните интереси – беше претставена како идеал.

Сепак, со сите најдобри намери, повикот за таква визија изгледаше длабоко ироничен. Додека идеалот на Русо има корени во демократските принципи на партиципативното управување, обраќањето на претседателката изгледаше како да го игнорира растечкото оддалечување помеѓу реториката за суверенитет и политичките динамики, кои се во игра во земјата. Обидот за колективно управување, каде суверенитетот произлегува од народот, беше во спротивност со дејствијата на многу политички актери кои ги поткопуваат демократските процеси.

Додавајќи слоеви на оваа философија, претседателката стигна до идеите на Имануел Кант, повикувајќи на неговата доктрина за „перманентен мир“ и уверувањето дека соработка, взаемно почитување и ненасилство меѓу државите се клучни за неговото постигнување.

Сепак, обраќањето изгледаше како незаинтересирано за растечкиот бран на национализмот во земјата – национализам што, во својот основа, го нарушува многу мирно поставениот ред, што Кант го предвидел. Оваа контрадикција дополнително го усложни наративот, претставувајќи философска визија за мир што стои во спротивставеност со често користената реторика на раздорот од страна на политичките лидери.

Понатаму, користењето метафори од претседателката за опишување на Западен Балкан како „ахилова пета“ на ЕУ и за предупредување против трансформацијата на регионот во „Пандорината кутија“ на Европа додаде уште една комплексност. Овие метафори, иако живописни, исто така упатуваат на малку деликатен двоен дипломатски стандард – признание на ранливоста, но истовремено и воздржување од соочување со основните причини на нестабилноста. Илустрациите создадоа чувство на кршливост, но не понудија основни решенија за предизвиците предизвикани од геополитичките динамики во регионот.

Во своето обраќање, претседателката наслика слика на политички систем во кој сите клучни актери —Претседателот, Парламентот, Владата, судството, опозиција, граѓанското општество и медиумите—функционираат заедно како добар оркестар.

Тоа беше убава слика на сложена, но координирана симфонија, каде секој дел придонесува без проблеми за целината. Сепак, реалноста значително се разликува од овој идеал. Наместо добро испробана симфонија, актуелниот политички систем на Северна Македонија често потсетува на какофонија, каде секој „инструмент“ изгледа како да свири различна партитура.

Мелодијата на опозицијата често е во конфликт со онаа на Владата, медиумите можат да го присвојат својот ритам, а судството, иако теоретски непристрасно, може да биде под влијание на променливите ветришта на политиката.

Портретот на претседателката за совршено синхронизиран систем, за жал, е одвоен од практичните предизвици на управувањето, во кои политичките трошоци, правните несогласувања и владините блокади се чести. Таа понуди визија за управување базирана на високи идеали, но не успеа да обезбеди јасност или практична насока потребна за навигација низ сложеноста на модерната државност.

Ова обраќање, иако интелектуално стимулативно, остави неколку неодговорени прашања како овие философски концепти може да се преведат во акции во реалниот свет, правејќи тешко за нас како публика да го воочиме патот напред.

Идејата за „владеење на правото“ како големо финале во Брисел во нејзиното обраќање звучеше убаво, но се чувствува иронија кога размислуваме дека, во практика, постојат политички несогласувања, правни несогласувања или предизвици зад сцените. Големото финале во Брисел можеби ќе заврши повеќе како перформанс на добро испробани ветувања отколку како вистинска совршена реализација.

Во комплексноста на времето во нашата држава, многу лесно е да се негува поделба помеѓу народите, да се посее семето на несогласувањето и недовербата, но тешко е да се обединат сите народи под едно европско знаме.

Историјата ни покажала дека поттикнувањето на омраза често може да изгледа како најлесен пат, но тоа е пат што не води до одржлив мир.

Лесно е да ги оставиме разликите да нѐ дефинираат, да дозволиме наративот на „ние“ против „тие“ да доминира во нашиот говор. Но, вистинското лидерство бара храброст лидерот да се издигне над тоа, да ги постави нашите заеднички вредности во срцето на нашите колективни напори.

Како претседателка на Северна Македонија, силно верувам дека вашата волја не е да пловите во овие поделби, туку да ги елиминирате, да водите со визијата на единство и да обезбедите дека европското знаме претставува не само симбол на географска реалност, туку и симбол на надеж и соработка за сите нас. Сега, повеќе од кога било, е време да го поставиме тоа знаме силно меѓу нас.

Како жена, се радувам на историскиот момент – избирањето на жена за претседател на Северна Македонија. Ова е победа, секако! Неизмерно сум горда на мојот пол во секој аспект на тоа, над сѐ, на фактот дека историјата покажала дека меката сила на жената во исполнувањето на социјалните простори, направила разлика! Како жена, сум горда што првпат, една лидерка го зазема највисоката позиција во нашата земја. Ова е момент за славење, симбол на напредок, пробивање на бариери… Но, не е доволно. Не можеме да дозволиме нашата иднина да биде диктирана од стерилни дебати на кои им недостасува срце, страст и желба да ја трансформираат оваа држава во подобро место за живеење.

Жените се карактеризираат со имагинација, интуиција, јасна визија, овладувањето на управување во различни области, оптимизам, стратегија во размислувањето и дејствувањето, флексибилност, приоритизирање во решавањето на проблемите… Кога се присутни сите овие квалитети кај една жена, големи се шансите за нејзиниот успех.

Оттука, силно верувам дека ентузијазмот на една жена лидер, колку и да е загушен од непосакуваната реалност, со мудроста и милоста која ја карактеризира, ќе биде движечка сила за длабоки и одржливи промени и ќе успее да помогне на овој народ да ја промени својата траекторија кон европските вредности.

Ентузијазмот што го носите како жена на чело на државата не е само симболичен – тоа е моќна сила способна да го реформира нашиот дискурс како народи.

Патот кон ЕУ не е постелен со философска реторика или моменти на искрена национална гордост, туку се гради со неуморна работа, храброст и способност да се обединиме без оглед на нашите разлики. Овој пат бара лидерство што не е само симболично, туку трансформациско, лидерство што не ги избегнува тешките разговори, тешките одлуки и непријатните последици на промената. Граѓаните имаат легитимни соништа и заслужуваат повеќе од реторика, заслужуваат визија која инспирира, водство кое дава и иднина која е исто толку силна како народот кој ја нарекува оваа земја дом.

Моето суштествување како Албанка, но со македонски пасош, не ме спречува да го инкарнирам духот на соживот, што ја определува нашата заедничка иднина. Мојот идентитет не е фрагментиран од различните аспекти на моето наследство, туку напротив, се зајакнува од разбирањето дека единството е суштината на силата на нашата земја. Македонскиот пасош што го имам не е симбол на поделба, туку сведоштво на општата визија на нашата земја – визија која ги надминува етничките граници и го поттикнува чувството на припадност на сите свои граѓани, без оглед на нивното потекло. Мојот македонски пасош не ме одделува, туку напротив, тој ме обединува со оваа земја, народот и нејзината иднина.

Во вашата улога на претседателка, имате уникатна моќ да се издигнете над поделбите од вкоренетите конзерватизми и долготрајните верувања, за да ја побарате раката на единството и кон оние кои можеби се најотпорни на промената.

Вие го имате авторитетот да досегнете до нив, до срцата и умовите на оние кои можеби сѐ уште се поврзани со тежината на минатото, имате уникатна можност да проникнете и во умовите на најконзервативните Албанци и да ги водите кон иднина која вклучува соработка и взаемно почитување, и тие да почувствуваат дека не се само вклучени, туку и претставувани.

Вашите дејствија денес ќе одекнат низ коридорите на историјата, оставајќи зад себе наследство на единство кое ги поврзува сите народи на Северна Македонија, една Македонија каде секој граѓанин, без оглед на потеклото, може да каже со гордост: „Ѝ припаѓам на оваа држава“.