Ние, сирачињата на светот

Го читам претседателот на МАНУ со воскликот за обединување на Македонците, за македонските корени и просторниот и временскиот „јазичен континуум, што постои илјадници години и продолжува да постои и денес, во Македонија“. И неизбежно ми се наметнува прашањето: зарем уште треба да се објаснува, да се убедува, да се говори за исконски факти и несоборливи вистини, за нешта за коишто нормален човек одбива воопшто и да разговара: за прашањата за јазикот, културата, идентитетот…, за постоењето на еден народ – подоцна нација, со држава – низ повеќевековната историја на светот?

И немам друг одговор освен: да, треба. Бидејќи ние имаме сериозен проблем. И тој проблем не доаѓа само од исток, северозапад или југозапад, од таканаречената меѓународна заедница или од Русија, уште помалку од САД. Ние имаме проблем дома, во земјата, или државата, како сакате, која се распаѓа по сите шевови, која се раслојува и се самоубива. Или ја самоубиваат! Ние имаме проблем со самодефинирањето, со себедоживувањето, со нашето видување на сопствениот – македонски? – идентитет, јазик, култура. Ние имаме сериозен проблем со лични афилијации, со семејни и пошироки историски идентификации, со неук провинциски менталитет и квази-интелектуални умисли…

Ние мислевме дека „македонското прашање“, или самочувство, е одамна апсолвирано, дека во онаа „комунистичка“ Македонија некои важни нешта биле разрешени низ стручно-научна расправа и методологија а не само низ идеолошка призма… Изгледа дека грешам, дека таа држава, а и ние со неа, била навистина Коминтерновска творба, дека ние сме идентитетски сирачиња на светот и покрај фактот што имаме држава, членка на Обединетите нации. Но, велат, признанието дома е поважно од она во светот.

Иако не се согласувам целосно со тоа, секојдневието ме демантира. Ние, денес и овде, не само во Собранието, расправаме за тоа кои сме и што сме, од кога – и дали воопшто – постои македонскиот народ? И како може(л) да постои македонски народ, со македонски јазик, со македонска култура и идентитет… ако немал „општествена единица“ зад себе? Макар и религиозна! И дека „не можеш да дефинираш култура во историски контекст ако при тоа немаш организирана општествена единица“!

И не само тоа, се разбира, туку и сѐ друго што ние неуките го гледаме како дел од таа култура – сите оние цркви, манастири, икони, резби, песни, игри… односно сето материјално и духовно творештво – создадена пред фамозната 1945 година е само њфтина бижутерија со којашто ние се китиме денес пред светот. Зошто? Е па заради тоа што сето тоа не било создадено со некаква идеја за македонско чувство, за македонска култура, традиција, идентитет…

Дали, во таков случај, ние до 1945 година сме биле само – племе? Веројатно, така барем нѐ убедуваат некои самопрогласени „експерти“, тука, во Македонија. Сето претходно е само некаков блед фолклор, некакви глупави обичаи и традиции коишто случајно останале на овие простори, па им текнало на некои Коневски, Филиповски, Пенушлиски, Црвенковски, Малинска, Милчин, Јаневски… и остатокот од комунистичката „братија“ од нив да склепаат нешто цело што го сместиле под поимот македонска култура. Зошто, чуму им била таа глупост? Ете, од чиста разонода и немање попаметна работа, па почнале да тврдат дека постои такво нешто викано македонска култура, како што мислеле и дека низ вековите постоело такво нешто викано – македонски народ. Што било лага, нели. велат новиве стручњаци.

Кога во Македонија денес, во третата деценија на дваесет и првиот век, има такви аналфабети кои просто го трујат јавниот простор со вакви ординарни глупости и бабини деветини, што тогаш ние очекуваме од источниот ни сосед? Според некои мали локални умови сѐ што е создадено на овие простори пред 1945 година е создадено од некои други, а ние или сме паднале на оваа територија од некоја далечна планета во Млечниот пат или некои чудни вонземни сили магично нѐ спуштиле овде токму таа година со задача да си создадеме „општествена единица“ и да се наречеме Македонци. Трето објаснување – нема. Односно има, она на источниот сосед!

Што сме тогаш, по ѓаволите, ние за ваквите шушумиги? Исцедок на великобугарските освојувачки походи? А зошто не на Османлиските петвековни зулуми? И кого освојувале Аспарух, Иван Асен, Калојан и компанија, самите себеси? И кого стрелале и беселе ордите на Борис Трети, своите „сонародници“? Или како по освојувањата на Аспарух 681 година овој народ овде веднаш станале Бугари, но кога паднала Софија во 1382 година под Османлиска власт сѐ до 1878 година, како тие луѓе таму цели пет века о(п)станале Бугари?

Всушност, не дека уживам да се занимавам со вакви глупости, но факт е дека ваквите аналфабетски елементи не се пројавуваа во оваа средина досега. Уште помалку смееа да писнат во Македонија до 1991 година, туку „поданички“ ги уживаа(т) сите благодети на македонската држава и култура. Сега ги видоа своите пет минути? Можеби, но тоа се пет тажни, срамни минути.

Настрана фактот што нивните „тези“ се толку смирисани, така бајати и неуки што тешко можат да заведат дури и средношколци. Но можат да прават смут, што очигледно им е целта. Токму тоа е она што почитувана Колбе (повикувајќи се на Адорно) го вика полуобразованост и инфодемија!

Но, за жал, сето ова е и наша грешка, тоа е слабост и на македонската наука – па и на МАНУ – којашто пропушта круцијални мигови на граѓанинот постојано да му ги објаснува нештата за неговата етногенеза. Само во тој контекст го гледам и обраќањето на претседателот на МАНУ, иако е осамено. Но, претпоставувам дека и многумина други, како мене, мислеле дека за ланскиот снег нема потреба да се полемизира. Очигледно – има. И треба.

Зашто во овој наплив на преваранти, на коекакви „народни исцелители“, на квазиинтелектуалци… нештата мораат да се дообјаснуваат. Зашто науката не познава такво “поврзување“ на културата со постоењето на некаква „општествена единица“; поимот култура говори за групи на луѓе а не за држави – тоа се две споиви но и тотално различни нешта! – при што (не)културата на освојувачот никако не значи дека автоматски станува и (не)култура на освоениот; луѓето ја споделуваат културата без оглед дали тоа го прават формално (во рамките на „општествена единица“) или поинаку, дури и премолчено, без зборови итн.

Во 1952 година американските антрополози Кребер и Клукхон сочиниле листа на 164 различни дефиниции на културата, кои варираат од „научено однесување“, „идеи на умот“, „логички конструкт“ итн., но ниту една не ја потенцира државата – или каква и да е друга „општествена формација“ – како фактор! Ама нашиве мали умови знаат подобро, нели?

Но, впрочем, замислете како би изгледала светската културна мапа, во минатото но и денес, исцртана само од културни поткрепени односно втемелени во државност или која и да е друга „општествена единица“? Како нашиве малоумни „експерти“ би збришале стотици култури, илјадници народи – и толку јазици и идентитети – чијашто историја била на негативната страна на судбината и не дозволила создавање на функционална „општествена единица“?! Од Македонци, Власи, Роми, Евреи, Ескими, Лапи, Курди, Баскијци, Галицијци, Арагонци, Каталанци, Лужички Срби, Масаи Мара, Јоруба, Бедуини, Туареги, Палестинци, Сики, Угури, итн., итн. Сите овие народи се – што? Идентитетски сирачиња на светот?

Апсолутно идентична е и ситуацијата со малоумното поврзување на уметноста/креацијата со националното чувство, свест и припадност. Колку посиромашна би била светската уметничка мапа во минатото и денес кога проучувачите би го прифатиле ова идиотско толкување? Зарем Стоунхенџ е граден со некаква идеја за Велика Британија? Или Леонардо ја сликал „Мона Лиза“ со засилено италијанско чувство? Или „Госпоѓиците од Авињон“ се изблик на шпанската крв на Пикасо? Како воопшто некој кој се претставува како интелектуалец може да промислува – па и да тврди! – такви ступидарии?

За жал, бедата на македонскиот „интелектуалец“ секојдневно се потврдува, не само сега и не само во контекстот на проблемите со источниот сосед и евроинтеграциите. Оваа неука петта колона, заедно со онаа политикантска „прогресивна“ криминално-коруптивна збирштина, секогаш има свои „пет минути“. И успешно ги користи. Но и тоа е наша вина, се разбира.