Желбата да сме дел од животот на писателот

Од  мигот кога го прочитав првиот роман  во детството, а тоа беше  во летниот распуст откако го завршив петтото одделение, го знам чувството на сите страсни читачи на прозата, особена на онаа романескната,  кое им дозволува целосно да се слеат со светот што пред нив се отвора, колку подолго се предаваат и небаре исчезнуваат во приказната. Не го паметам името на авторот на тој  роман, затоа што, како  што прават и  денешните деца, важен ми беше само насловот. „Ловци на жирафи“ се викаше романот. Тој сигурно не беше за деца, туку веројатно за возрасни. Важно беше дека тој што ми го беше позајмил скришно да го прочитам, го беше зел од големата библиотека на тетка му. Тоа го направи романот уште потаинствен. „Ова е авантуристички роман“, ми рече со  глас на строг учител, но со загадочен поглед, небаре сакаше да ми всади страв од тоа што се крие  во него. Авантура беше што тој ми ја позајми книгата без да ја праша тетка си, иако уште не  знаев  „авантура“. Ама другарот точно  знаеше,  затоа што веќе ја имаше прочитано книгата.Требаше да ја прочитам и јас, за да „диксутираме“ за неа. Познатиот шегобиец, мојот најдобар другар во детството, се обиде да ја зголеми таинственоста, па, во негов стил, додаде: „Прочитај го брзо! За да не  дознае тетка ми и да викне милиција!“ А кога исплашено го прашав, „а колку брзо“, тој шеретски се насмевна, „па, за една недела!“ Го прочитав романот за  група ловци од  европска земја, кои заминуваат во Африка да  ловат жирафи, за три дена. Не затоа што се плашев од  тетката, туку  најмногу од страв  од приказната. Откако прочитав една сцена на лов, ги прескокнував местата во кои можеше да има  убиства, крв и страдање на чудесно убавите жирафи. Кога  не ќе им успееше на ловците да го уловат брзото животинче со долги нозе, тие  се задоволуваа со некој слон, само заради скапоцената коска од долгите заби. Стравот ме натера да читам брзо. Сепак, тој „авантуристички роман“ ми ја откри  и  убавината на Африка. Откако  му го вратив романот на другарот, долго во себе ги носев мирисите, боите, звуците и сликите на Африка, пишува Кица Колбе во колумна за Дојче веле.

Тогаш првпат насетив дека романот е врата кон имагинарен свет, во кој може да се стапне  во секој миг кога ќе го отвориме и ќе почнеме да читаме. Романите потоа ми го откриваа светот. Можев да ги живеам сите животи за кои тие раскажуваа. Можев да ги предвкусам  духовните состојби  на јунаците. Можев да научам многу повеќе за едно историско време отколку од сите историски читанки. Чувствував, романот  ми го открива погледот врз цел еден живот. Тоа беше мојот прв восхит за магијата на романот, кој кај мене е непроменет до ден-денес, не само затоа што и самата пишувам романи. Во него ја предвкусив мислата на Ниче од „Веселата наука“, каде во еден фрагмент вели дека   сака да  живее  и низ сите животи на другите. Ретко кој таква жед за живот поврзува токму со Ниче, но некогаш посредуваниот живот низ фантазијата се доживува многу посилно до реалниот. А романот навистина ни го дозволуваа токму тоа: за миг да живееме во еден живот што никогаш не би можел поинаку да ни биде пристапен. Да влегуваме и излегуваме, да се движиме во животната приказна на други луѓе, биле тие и имагинарни личности. Тоа задоволство  во романот ги привлекува особено префинетите, естетизираните души.

Од  мигот кога го прочитав првиот роман  во детството, а тоа беше  во летниот распуст откако го завршив петтото одделение, го знам чувството на сите страсни читачи на прозата, особена на онаа романескната,  кое им дозволува целосно да се слеат со светот што пред нив се отвора, колку подолго се предаваат и небаре исчезнуваат во приказната. Не го паметам името на авторот на тој  роман, затоа што, како  што прават и  денешните деца, важен ми беше само насловот. „Ловци на жирафи“ се викаше романот. Тој сигурно не беше за деца, туку веројатно за возрасни. Важно беше дека тој што ми го беше позајмил скришно да го прочитам, го беше зел од големата библиотека на тетка му. Тоа го направи романот уште потаинствен. „Ова е авантуристички роман“, ми рече со  глас на строг учител, но со загадочен поглед, небаре сакаше да ми всади страв од тоа што се крие  во него. Авантура беше што тој ми ја позајми книгата без да ја праша тетка си, иако уште не  знаев  „авантура“. Ама другарот точно  знаеше,  затоа што веќе ја имаше прочитано книгата.Требаше да ја прочитам и јас, за да „диксутираме“ за неа. Познатиот шегобиец, мојот најдобар другар во детството, се обиде да ја зголеми таинственоста, па, во негов стил, додаде: „Прочитај го брзо! За да не  дознае тетка ми и да викне милиција!“ А кога исплашено го прашав, „а колку брзо“, тој шеретски се насмевна, „па, за една недела!“ Го прочитав романот за  група ловци од  европска земја, кои заминуваат во Африка да  ловат жирафи, за три дена. Не затоа што се плашев од  тетката, туку  најмногу од страв  од приказната. Откако прочитав една сцена на лов, ги прескокнував местата во кои можеше да има  убиства, крв и страдање на чудесно убавите жирафи. Кога  не ќе им успееше на ловците да го уловат брзото животинче со долги нозе, тие  се задоволуваа со некој слон, само заради скапоцената коска од долгите заби. Стравот ме натера да читам брзо. Сепак, тој „авантуристички роман“ ми ја откри  и  убавината на Африка. Откако  му го вратив романот на другарот, долго во себе ги носев мирисите, боите, звуците и сликите на Африка.

Тогаш првпат насетив дека романот е врата кон имагинарен свет, во кој може да се стапне  во секој миг кога ќе го отвориме и ќе почнеме да читаме. Романите потоа ми го откриваа светот. Можев да ги живеам сите животи за кои тие раскажуваа. Можев да ги предвкусам  духовните состојби  на јунаците. Можев да научам многу повеќе за едно историско време отколку од сите историски читанки. Чувствував, романот  ми го открива погледот врз цел еден живот. Тоа беше мојот прв восхит за магијата на романот, кој кај мене е непроменет до ден-денес, не само затоа што и самата пишувам романи. Во него ја предвкусив мислата на Ниче од „Веселата наука“, каде во еден фрагмент вели дека   сака да  живее  и низ сите животи на другите. Ретко кој таква жед за живот поврзува токму со Ниче, но некогаш посредуваниот живот низ фантазијата се доживува многу посилно до реалниот. А романот навистина ни го дозволуваа токму тоа: за миг да живееме во еден живот што никогаш не би можел поинаку да ни биде пристапен. Да влегуваме и излегуваме, да се движиме во животната приказна на други луѓе, биле тие и имагинарни личности. Тоа задоволство  во романот ги привлекува особено префинетите, естетизираните души.

Тогаш ми помина дефинитивно желбата  да живеам во амбиентот на Пруст. Ама тоа што остана трајно е жалењето за кое пишува Александар Шмеман: што не сум дел од животот на Пруст. Затоа што се надевам дека со него ќе ја споделам  и мојата фасцинираност од тајната на животот. Тајната на паметењето, на миризмите и на сликите од изминатото, изгубеното време. Од  друга страна, уште посилно од жалењето што не сум дел од животот на Пруст е  тоа што не сум дел од животот токму на Александар Шмеман. Тој е за мене најинспиративниот православен богослов на дваесеттиот век, но и една од најинтересните личности на тој век. Секако, малку повеќе  жалам само уште што не сум дел  од животот на Паул Кле!

Патем, Шмеман  постојано го читал и многу го сакал Пруст. Го читал  на француски. Шмеман е дете на руски емигранти, кои дошле во Париз по Октомвриската револуција. Во богословието на Шмеман, кое е поврзано со едно   длабоко естетско доживување на животот,  веќе  го најдов одговорот  за „изгубеното време“, за изминатото време кај Пруст. Шмеман  верува дека „христијанството е благословено паметење“. Кај Пруст  е исто така централно паметењето на изминатото време, за кое верува дека  може некогаш да го повикаат  најсилно  ефемерните нешта. Како мирисите, како звукот на лажичката, која во шолјата со чајот благо  го допира тенкиот порцелан. Како чувството кога колачето мадлен повторно ќе го потопи во чајот. И тие  проблесоци на минатото време во паметењето, Пруст често ги нарекува „воскреснувања“. Меѓутоа, кај  Александар Шмеман  станува јасно дека изминатотот време не е „изгубено“.Дека сиот наш  живот, сето наше   време, е „меморирано“, сочувано во „паметењето Божје“. Да сме живи, значи за христијаните да  не‘ памети Бог.