ЗОШТО РУСИЈА НЕ ЈА ПОДЕЛИ УКРАИНА ВО 1991 ГОДИНА? „Хрушчов го предаде Крим, а Ленин Донбас“
Една од причините за успешниот реферeндум за цепење во Донбас и југоисточните региони била што на населението му се гарантирале мерки за заштита и развој на рускиот јазик и култура.
„Хрушчов го предаде Крим, а Ленин Донбас“ е реченица со која луѓето во Русија често народски објаснуваат зошто Советскиот Сојуз дозволил Украина да остане независна држава во 1991 година. Зарем не можел да се зачува ниту полуостровот Крим? Според Владислав Зубок, од Лондонската школа за економија и политички науки, Горбачов и Елцин имале шанса да го сопрат ова бидејќи „во тоа време немало обединувачка идеја, а за индустриските региони како што е Донбас, Киев не беше центар на атракција“.
Било ветено зачувување на рускиот јазик?
Историските факти говорат дека ситуацијата во тоа време била деликатна, а работата формално ја решил референдумот на кој над 90 отсто Украинци недвосмислено се изјасниле за независност, дури и во југоисточните региони кои денешна Русија ги спори. Според некои историчари, една од причините за успешниот реферeндум се смета што на населението му се гарантирале мерки за заштита и развој на рускиот јазик и култура.
Ништо без притисок од Татарите
Но, на овие настани претходел еден друг. Тоа се протестите на Кримските Татари од 1987 година кои тврделе дека островот е нивен. Комунистичката партија на СССР била под притисок и морала да изврши враќање на Татарите кои претходно биле раселени во Русија, во делот на Централна Азија, во нивните родни огништа. Долги години требало да се случат овие протести, а до тоа дошло поради политиката на „гласност“, односно отвореност, која била постепено усвоена во време на перестројката.
30 years ago at a secret meeting in the Belovezhskaya Pushcha Forest in Belarus Eltzin found this incredible way to put it: “ #USSR has ceased to exist as a subject of international law and geopolitical reality”. Kravchuk (Ukraine), Shushkevitch (Belarus), Eltzin (Russia) signed. pic.twitter.com/Qawd7gzJ7P
— Sacha Koulaeva (@Sacha_Koula) December 8, 2021
Шахназаров го убедувал Горбачов да не го дава југоистокот
СССР се распаѓала, а на 8 октомври 1991 година, советскиот претседател Михаил Горбачов добил извештај од неговиот помошник Георги Шахназаров.
„(Мораме) не само јавно да го повториме, туку и официјално да го кажеме ставот на Русија во однос на Крим, Донбас и јужниот дел на Украина. Неопходно е јасно и директно да се каже дека овие области се историски дел на Русија и дека земјата нема намера да ги напушти“, се наведува во документот.
Елцин сам се прогласил за вице
Елцин приватно се среќава со рускиот претседател Горбачов за сепак да разговараат за изгледите за зачувување на СССР. Се случува државен удар, а Елцин за брзо се прогласува себеси за „заменик-лидер“. Ваквото нешто го искористуваат помалите републики. На 24 август 1991 година, на итен состанок на Врховниот совет на Украинската ССР, бил усвоен Актот за декларација за независност.
Украина ветила дека нема да влегува во други сојузи?
Времето било кратко. Елцин и новиот украински претседател Леонид Кравчук на 19 ноември ќе потпишат договор кој фактички ќе биде договор меѓу две одделни земји за заемно почитување на нивните граници и суверентитет. Истовремено и Белорусија се отцепува.
Интересно е што Кравчук на неговата аугурација за претседател на Украина јавно изјавува дека земјата нема да се приклучи на ниту еден друг политички сојуз, туку дека ќе гради односи со земјите од поранешниот СССР.