🎥 ВЕШТАЧКИ ДРВЈА ШТО ГО ЧИСТАТ ВОЗДУХОТ 1.000 ПАТИ ПОБРЗО ОД ПРИРОДНИТЕ Може ли овој изум да го реши проблемот со глобалното затоплување?

Дали знаевте дека постојат вештачки дрвја што „вдишуваат“ јаглерод диоксид до 1.000 пати побрзо од вистинските? Звучи како научна фантастика, но зад оваа идеја стои вистинска наука, и тоа уште од крајот на 20 век. Во свет каде што климатските промени веќе не се далечна закана, туку секојдневна реалност, група научници – предводени од д-р Клаус Лакнер – решија да не чекаат, туку да создадат алатка што би можела буквално да го „исчисти“ воздухот.

Како се развиваше идејата за вештачки дрвја?

Сѐ започнува во 1999 година, кога физичарот д-р Клаус Лакнер го напушта Лос Аламос и започнува работа на иновативен концепт: пасивно уредување на воздухот со помош на „механички дрвја“ – уреди што самостојно ќе го апсорбираат јаглерод диоксидот (CO₂) од атмосферата.

Во 2007 година, „Вајрд“ (Wired) првпат пишува за неговата визија: вештачки дрвја високи и до 90 метри кои користат специјални хемикалии за „фаќање“ на јаглерод диоксид без никаква енергија. Целта? Да се симулира фотосинтезата, но поефикасно и побрзо.

До 2009 година, концептот веќе има и лабораториска потврда. Научниот портал Phys.org објавува дека вештачкото дрво може да фати исто количество јаглерод диоксид како илјадници природни дрвја, и тоа само со помош на ветер и промена на влажноста во воздухот.

Во следните години, Лакнер и неговиот тим продолжуваат да ја усовршуваат технологијата. Во 2010–2013 година, се појавуваат првите прототипи во кампусот на Колумбија и на Државниот универзитет на Аризона. А во 2019 година, списанието Популар сајнс ја вбројува неговата технологија „MechanicalTreeTM“ меѓу најиновативните пронајдоци на годината.

Што се вештачките дрвја?

Овие уреди не се буквално дрвја, туку вертикални структури изработени од порозни материјали кои, кога се суви, привлекуваат молекули на јаглерод диоксид од воздухот. Кога ќе се навлажнат (на пример, со ноќна роса), го ослободуваат јаглерод диоксидот во концентрирана форма, кој потоа може да се складира или рециклира.

Процесот се нарекува Direct Air Capture (DAC) – директно фаќање на јаглерод диоксид од атмосферата. Но, за разлика од големите индустриски постројки кои трошат енергија и ресурси, овие „дрвја“ работат потполно пасивно, користејќи ги само движењето на воздухот и промените на влажноста.

Помагаат ли навистина?

Да. Само едно механичко дрво, според процените на тимот на д-р Лакнер и на Аризона стејт јуниверзити, може да отстрани до еден тон јаглерод диоксид дневно – што е приближно емисијата на 20 просечни автомобили со внатрешно согорување. За споредба, едно природно дрво апсорбира околу 20 килограми јаглерод диоксид годишно, што ја илустрира драматичната разлика во капацитетот. Истражувањата покажуваат дека оваа технологија може да го засили капацитетот за отстранување јаглерод диоксид на глобално ниво, особено во урбани средини каде што садење илјадници дрвја не е практично или изводливо.

Дополнително, вештачките дрвја имаат неколку уникатни предности: не зависат од сезонски услови, не бараат земјоделско земјиште, вода или одржување како природните дрвја, а и не се чувствителни на болести или на суши. Тие можат да се постават на локации кои инаку не би биле еколошки корисни – како покриви на згради, индустриски комплекси, патишта или дури и пустини – што ги прави многу флексибилни за глобална примена.

Како изгледа иднината?

Компанијата „Карбон колект“ (Carbon Collect) веќе ги спроведува првите чекори за комерцијална примена на технологијата преку развој на т.н. „јаглерод‑фарми“. Тоа се збирки од десетици или стотици механички дрвја инсталирани на едно место, кои заедно можат да отстрануваат значајни количини јаглерод диоксид од атмосферата секојдневно.

Во иднина, ваквите фарми може да станат составен дел од урбано планирање, индустриска екологија и дури и меѓународни договори за климатска компензација. Иако цената на производството и степенот на употреба сè уште се предмет на развој, концептот се движи во насока на одржливи, самостојни мрежи за апсорпција на јаглерод, кои би можеле да бидат значаен дел од климатската стратегија на 21 век.

Вештачките дрвја како дел од пошироко решение

Иако технологијата на вештачки дрвја нуди возбудлива можност за директно вадење на јаглерод диоксид од атмосферата, експертите истакнуваат дека таа треба да се разгледува како дополнителна алатка, а не како целосна замена за системскиот пристап кон климатските промени.

Намалувањето на вкупните емисии на стакленички гасови останува клучен елемент во справувањето со глобалното затоплување. Со други зборови, технологиите како вештачките дрвја можат значајно да помогнат – особено кога се користат заедно со стратегии како енергетска ефикасност, подобрени производствени процеси и со постепено преминување кон поодржливи извори на енергија.

Овие иновации не се тука да ја заменат природата, туку да ја надополнат. Со поставување во области каде природните решенија се ограничени – како пустини, индустриски зони или урбани простори – тие може да станат вистински сојузници во долгорочното управување со јаглеродот.

Вештачките дрвја не се веќе дел од научната фантастика. Тие се производ на децении посветена научна работа и веќе се подготвени за поширока примена. Како и со сите технолошки решенија, нивниот вистински потенцијал ќе дојде до израз кога ќе бидат дел од сеопфатна, урамнотежена и одговорна климатска стратегија.

Со внимателно планирање и со правилно користење, овие „машински дрвја“ може да станат важен дел од глобалниот напор за почиста и постабилна иднина.