ПОМЕСТУВАЊЕТО НА ЧАСОВНИКОТ ГО ЗГОЛЕМУВА РИЗИКОТ ОД ИНФАРКТ И ДЕПРЕСИЈА Преминот од летно во зимско сметање на времето и здравствените последици

Враќањето на часовниците назад е традиција која трае со децении, но сепак им предизвикува главоболки на многу луѓе. Некогаш оваа практика се користела како начин за намалување на потрошувачката на енергија во текот на зимските месеци, додека денес многумина веруваат дека прави повеќе штета отколку корист.

Науката крева црвен аларм: Повеќе од само непријатност

Она што некогаш се сметаше за мала непријатност, сега е препознаено како значаен ризик за јавното здравје. Менувањето на часовниците двапати годишно го нарушува нашиот внатрешен биолошки часовник, познат како циркадијален ритам, кој ги контролира клучните телесни функции – од циклусот на спиење и будење, преку лачење на хормони и метаболизам, до крвен притисок и срцев ритам, пишува 24sata.hr.

Неодамнешна студија на научници од престижниот американски универзитет Стенфорд обезбеди најубедливи докази досега за долгорочните штети од оваа практика. Споредувајќи три сценарија – сегашниот систем за промена на времето, трајното летно сметање на времето и трајното зимско сметање на времето – тие открија дека менувањето на часовниците двапати годишно е најлошата опција за нашето здравје.

Нивните модели, базирани на податоци од американските Центри за контрола и превенција на болести (CDC), покажаа дека укинувањето на летното сметање на времето и преминувањето на трајно стандардно време би имало драматични позитивни ефекти. Се проценува дека само во САД, ова би можело да спречи околу 300.000 мозочни удари и да го намали бројот на дебели луѓе за дури 2,6 милиони годишно.

– На колку повеќе светлина сте изложени во погрешно време, толку послаб станува вашиот циркадијален часовник. Ова влијае на вашиот имунолошки систем, нивото на енергија и други аспекти на вашето здравје – вели водечкиот автор д-р Џејми Зајцер.

Овие долгорочни ризици се дополнување на веќе познатите краткорочни последици. Бројни претходни студии потврдија дека бројот на срцеви удари, фатални сообраќајни несреќи и повреди на работното место се зголемува во деновите по промената на пролетниот часовник, што се должи на недостаток на сон и општ замор.

Вечната дилема: Зимско или летно сметање на времето?

Иако повеќето се согласуваат дека практиката треба да се укине, останува прашањето кое време треба да се одржува трајно. Застапниците на трајното летно сметање на времето посочуваат на предностите на подолгите вечери, повеќе слободно време по работа и потенцијално пониските стапки на криминал.

Меѓутоа, кога Соединетите Американски Држави привремено воведоа летно сметање на времето преку целата година во 1974 година поради нафтената криза, мерката беше укината по помалку од една година поради јавното негодување бидејќи децата мораа да одат на училиште во целосен мрак.

Од друга страна, научните и медицинските професии се речиси едногласни во нивната поддршка за преминување на трајно стандардно, или зимско, време. Клучот е утринското светло.

– Општо земено, ви треба повеќе утринска светлина и помалку вечерна светлина за да го одржите вашето тело добро усогласено со 24-часовниот ден – објаснува д-р Зајцер. Утринската светлина е клучен сигнал што го „ресетира“ нашиот внатрешен часовник и го синхронизира со надворешниот свет.

Затоа водечките медицински организации, како што се Американската академија за медицина на спиењето и Американското медицинско здружение, издадоа официјални препораки за усвојување на трајно стандардно време како најдобра опција за јавното здравје.

Политички лавиринти

И покрај научните докази и волјата на граѓаните, укинувањето на промената на часовникот се заглави во политичките лавиринти. Европскиот парламент гласаше за укинување на практиката уште во 2019 година, а планот беше последната промена да се случи во 2021 година. Сепак, земјите-членки никогаш не беа во можност да се договорат дали трајно да останат на летно или зимско сметање на времето, а пандемијата и другите кризи го турнаа прашањето во втор план.

Според сегашните упатства, практиката ќе продолжи барем до 2026 година. Во меѓувреме, повеќе од 70 земји низ целиот свет, вклучувајќи ги Русија, Турција, Кина, Јапонија и поголемиот дел од Африка и Азија, веќе го напуштија овој, како што велат многумина, реликт од минатиот век, чија првична цел за заштеда на енергија е речиси занемарлива во модерната ера.

Додека чекаме политички договор, сè уште треба да се прилагодиме оваа есен. Експертите советуваат постепено прилагодување на навиките за спиење неколку дена пред промената, избегнување на кофеин и тешки оброци пред спиење и максимално искористување на утринската дневна светлина. Иако ќе добиеме еден час сон, јасно е дека дебатата за промена на часовниците отиде подалеку од прашање на лична погодност и стана примарен здравствен проблем на кој политиката сè уште нема одговор.