Мирно немирување

Една ноќ Гадамер бил во Мајнхајм да одгледа театарска премиера. Пред да почне изведбата, додека чекале во партерот, на сцената излегол полицаец и рекол: „Автомобилот со број АУ 27Ц6 е погрешно паркиран. Се моли сопственикот веднаш…“ Во истиот миг сите луѓе започнале да се вртат наоколу за да видат кој е тој што ќе ја напушти салата. Но, токму тогаш се подигнала завесата и претставата започнала, покажувајќи дека полицаецот всушност е актер, а неговиот настап е самиот почеток на театарската игра. Никој повеќе не се вртел кон другите, туку погледите на публиката биле насочени кон сцената.

Подобно на реченото, Синоличка Трпкова ја вади стварноста надвор од заградите и со актерска проникливост застанува на сцената поставена среде плоштадот, и, пред јавноста, со драмска напнатост, ја изговара нејзината индикативна реченица: „Никогаш не кажувам“! Очигледно, има нешто прометејско во таа сокриеност, во некажувањето, во вообличената атмосфера дека таа поседува нешто што никогаш нема да го рече. Оттука, со насловот, авторката ни го оприсутнува митот за Прометеј, како иманентна одлика на нашата култура.

Значи, на кориците од книгата „Никогаш не кажувам“, огнот е сокриен. Но, кога ќе се подигне завесата и читателот влегол во претставата на животот, Синоличка Трпкова започнува штедро да им го раздава огнот на луѓето, не само како нејзина лична повест, т.е. историја, туку првенствено како емпирија. Искуството поседува карактеристики, кои, кај внимателниот читател, можат да ги одзатнат затворените гносеолошки органи, бидејќи авторката, во испишаното четиво, не ја гледа судбината на човековиот живот низ јуридичка призма, значи не ја гледа како казна за некое промашување, и, најважно, не ја гледа како проклетство! Таквата нарација е суштински важна, бидејќи наспроти стерилното морализирање над животот, таа нуди лична онтологија во која страдањата добиваат смисла. Човекот без страдања е неизорана нива! Преку подготовката на нивата за сеидба, човекот работи на себе и гради надоаѓачки, нов свет. Се разбира, тој свет е цврсто втемелен на коските на претците, кои со сопствените очи ги гледаме во семејните гробови.

Расказите претставуваат калеидоскоп од теми, а нивното разгледување, бездруго, може да почне и со недоумицата на Лиотар, која на карактеристичен начин, осврнувајќи се на најактуелните збиднувања (пандемии, распади на држави, забрани за патувања…), Синоличка Трпкова ја оприсутнува, поставувајќи ја дилемата: дали, воопшто, општеството е органска целина, та оттука, дали социологијата е станата беспредметна, или, пак, можеби општеството веќе постанало саморегулативен систем!

Мартин Бубер е интересен кога вели дека вистинскиот одговор не се добива доколку човекот остане на брегот и немо ги набљудува брановите. Тој треба да се охрабри и да се нурне во размер, кој суштински го определува постоењето. Еден од размерите бездруго е дејството, наспроти бездејственоста. Во ниту еден наслов не ја видов авторката да стои на брегот. Од длабочините на сопствената егзистенција, таа ги разделува размислите како граѓа, која ги кристализира можностите на историскиот човек, без разлика кој е и што е тој, породувајќи на тој начин една автентична философска антропологија. На пр., при размислувањата за темата: синтеза, Синоличка Трпкова полнозначно ги испишува следниве редови: „Да се пронајдеш во самотијата на другиот, без оглед на возраста, е возвишен чин на заедништво што ги урива сите возрасни и мисловни разлики. Во неможноста да бидеме – едно, остануваме заглавени и сами во младешки шаблони и старечки мрчења“.

Синоличка Трпкова ја вади стварноста надвор од заградите и со актерска проникливост застанува на сцената поставена среде плоштадот.

Давид Нинов Епископ Стобиски

Следствено, авторката прецизно предочува дека ја поседува способноста постојано да учи како да го одржува и да го обликува огнот, којшто со ударот на громот паднал на земјата, пламнал во нејзиното срце. Потоа со него го осветлува опкружувањето и го повикува човеколикото животно да стане богочовек. Со посочениот пристап, таа ненаметливо нуди уметност на живеење, која избавува од вкочанетото, згрчено постоење, бидејќи во нејзините кратки раскази очигледна е плодната напнатост помеѓу сликата и зборот, при што ниту сликата, ниту зборот, едноставно, не стојат, туку се движат.

Хајдегер вели дека сѐ се покажува вистински првенствено во уметничкото дело, би додал, во животот како уметничко дело. Бојата никогаш не е толку боја, како во колоритот на сликарот. Зборот никогаш не е толку збор, како во списот. Се разбира, колку и да звучи крајно, еден напишан збор, сепак, може да има одлучувачко значење. Пресуден е исказот на Синоличка Трпкова: „Само младоста во мене е совршена“. Младоста не може да биде видена во огледалото, но само младоста може да види дека некој ставил батерија во часовникот на мртвиот актер „за да го одбројува времето до нашата повторна средба“!

Со овие реченици, авторката покажува една подзаборавена човештина, покажува дека знае што е доверба, истовремено објавувајќи го ставот дека хронолошката линеарност уште овде и сега се менува во есхатолошка вечна сегашност.