КОАЛИЦИЈА? ТЕШКО! Кои се последиците од изборите во Франција?

Новиот народен фронт (НФП), левичарската алијанса доминирана од радикалната левица „Непокорна франција“ (ЛФИ) на Жан-Лук Меланшон, се појави како шокантен победник на предвремените избори во Франција, со 182 пратеници во собранието од 577 места, пишува Гардијан.

Центристичката коалиција „Заедно“ на претседателот Емануел Макрон ќе има 163 пратеници, додека, пак, екстремно десничарскиот Национален собир (РН) на Марин Ле Пен и сојузниците, кои минатата недела очекуваа мнозинство, имаат 143 пратеници.

Иако победникот беше изненадување, резултатот се очекуваше, парламент составен од 3 спротивставени блока со многу различни платформи и без традиција на заедничка работа.

Со оглед на тоа што Макрон вети дека нема да се повлече до претседателските избори во 2027 година, што следува?

Дали НФП може да се надева дека ќе формира влада?

Наспроти сите очекувања, сојузот НФП на ЛФИ, Социјалистичката партија (ПС) и Зелените и комунистите, ќе биде најголемата сила во парламентот, но сѐ уште е далеку од 289-те места потребни за апсолутно мнозинство.

Меланшон во неделата побара од Макрон да назначи премиер од алијансата и да ја спроведе целата програма на НФП. Други, вклучително и во неговата коалиција, рекоа дека без мнозинство, левичарскиот блок ќе биде принуден да преговара.

Францускиот устав му дозволува на претседателот да избере кого сака за премиер. Во пракса, бидејќи парламентот може да изнуди оставка на владата, шефот на државата секогаш избира некого што ќе биде прифатлив за собранието.

Нормално, тоа би бил некој од најголемиот блок во парламентот, но назначувањето на радикално левичарскиот премиер би довело до ризик од повторени гласања за недоверба, поддржани не само од десниот центар и крајната десница, туку можеби и од таборот на претседателот.

Може ли да се формира владина коалиција?

За разлика од многу континентални европски земји, Франција нема искуство со широки коалиции од хаотичните денови на Четвртата република, но неколку личности од левицата и центарот претходно сугерираа дека тоа би можело да биде решение за „обесениот парламент“ (термин што се однесува на парламент во кој ниедна партија нема апсолутно мнозинство).

Поранешниот премиер Едуард Филип, долгогодишниот сојузник на Макрон, Франсоа Бајру, и лидерот на Зелените, Марин Тонделие, беа меѓу оние кои минатата недела рекоа дека коалицијата против РН, од умерената левица до десниот центар, може да се обедини околу основната законодавна програма.

Во неделата, неколкумина рекоа дека нешто слично сега ќе биде потребно.

– Ние сме во поделено собрание, мораме да се однесуваме како возрасни. Парламентот мора да биде срцето на моќта во Франција – рече Рафаел Глуксман кој ја предводеше Листата на социјалистите на европските избори.

Никој не победи, истакна Бајру, додавајќи дека „деновите на апсолутно мнозинство се завршени и секој треба да седне на маса и да ги прифати своите одговорности“.

Многу зависи од подготвеноста на ЛФИ за компромис и од одговорот на умерената левица ако партијата на Меланшон одбие да соработува. Екстремно левичарската партија долго време тврдеше дека ќе влезе во владата само со цел „да ги спроведе нејзините политики и ничии други“.

Експертите велат дека мејнстрим коалиција, иако во принцип е можна, би било тешко да се изгради со оглед на различните позиции на партиите за прашања како што се даноците, пензиите и зелените инвестиции.

– Тоа е убава идеја на хартија, но има огромен јаз меѓу она што е можно и она што е всушност остварливо – рече експертот за уставно право на Универзитетот Сорбона во Париз, Бертранд Матје.

Ад хок сојузи, технократска влада… Што друго е можно?

Наместо да се обиде да состави формална коалициска влада, премиерот во заминување, Габриел Атал, минатата недела предложи главните партии да формираат различни ад хок сојузи за да гласаат преку поединечни делови од легислативата.

Макрон ја испроба оваа стратегија откако го загуби своето мнозинство во 2022 година, но со ограничен успех, морајќи да прибегне во многу прилики на посебни уставни овластувања, како што е непопуларниот член 49.3, за да го протурка законодавството без парламентарно гласање.

Претседателот, исто така, би можел да размисли за назначување технократска влада, од типот познат на земјите како Италија, составена од експерти како што се економисти, високи државни службеници, академици, дипломати и деловни или синдикални лидери.

Франција нема искуство со такви влади. Жан-Филип Дерозие, конституционалист од Универзитетот во Лил, рече дека нема ниту „институционална дефиниција“ за нив, така што би била „нормална влада, слободна да дејствува како што сака – сѐ додека има поддршка од парламентот“.

Конечно, Макрон може да побара од Атал, кој во неделата рече дека ќе поднесе оставка, да остане на чело на некоја форма на преодна влада.

Кои се веројатните последици од сето ова?

Што и да е договорено (или не), се чини веројатно дека Франција оди кон долг период на политичка несигурност и нестабилност, потенцијално карактеризиран во најдобар случај со минимум законодавен напредок, а во најлош, со парламентарен ќор-сокак.

Политикологот Доминик Рејние тврди дека владата со голи коски можеби не е лоша работа, прикажувајќи ја како „влада на репарација“ која може да го стабилизира бродот и да се обиде „да го поправи она што не функционира“ за населението уморно од политички немири.

Но, други предупредија дека екстремно десничарската РН, а можеби и ЛФИ на Меланшон, ќе ги прикажат сите решенија како заговор на политичките елити да им ја одземат власта, што ќе доведе до уште подеструктивна кампања за претседателските избори во 2027 година.

Макрон досега ја отфрли можноста да поднесе оставка пред тој датум, но тоа може да стане поверојатно ако надвладее целосна парализа.