ДЕН ЗА СПОМНУВАЊЕ НА МРТВИТЕ Македонски народни обичаи и верувања за Духовден

Духовден, познат и како Духови или Задушница по Света Троица, е еден од најпочитуваните празници во македонската православна традиција, кога верниците на посебен начин се сеќаваат на своите починати блиски.

Во 2025 година, празникот се одбележува на 8 јуни, во недела, и традиционално носи со себе богатство од обичаи, верувања и семејни ритуали, пренесувани од колено на колено.

„Ниту мртов човек не треба да се заборави“

Во многу македонски села, но и во урбаните средини, верниците рано изутрина на Духовден заминуваат на гробиштата, каде ги чистат и ги украсуваат гробовите со свежо цвеќе, пченица, вино и свеќи.

Се пали кандило, а свештеник чита молитви за покој на душите на починатите. Се верува дека на овој ден, душите на мртвите се присутни меѓу живите и бараат спомен и молитва.

– Мајка ми вели: „Ако не ги посетиш мртвите, ќе те посетат тие тебе“. Затоа секоја година носиме што сме подготвиле – погача, компот, пченица – и ги делиме за спомен – раскажува една средовечна велешанка.

Преливање со вино и делење „за душа“

Еден од највпечатливите обичаи на Духовден е преливањето со црвено вино – ритуал кој симболично ја поврзува крвта на Христос со вечниот живот.

Се преливаат гробовите, а на посетителите им се делат варена пченица, погачи и вино „за душа“. Сè што се дава, се прави во име на некој починат член од семејството.

На гробишта се среќаваат роднини, се пали свеќа, но и се простува за некоја стара кавга. Мртвите не сакаат караници, туку сплотеност.

Задушница не е ден за веселба

Иако доаѓа по празникот на Света Троица, Духовден не е празник на радост. На овој ден не се слуша гласна музика, не се прават веселби, свадби или прослави.

Во народната традиција се верува дека радоста на живите може да ја вознемири тагата на мртвите.

Во некои делови од Македонија, жените не перат, не чистат и не готват на овој ден – сè се приготвува однапред, за да може целото семејство да се посвети на молитвата и споменот.

Сеќавање како дел од идентитетот

Духовден е повеќе од религиозен ритуал – тој е момент на сеќавање, простување и духовно обединување. Токму преку овие обичаи, македонското семејство го одржува чувството за заедништво и почит кон претците, што е длабоко вкоренето во колективната меморија на народот.

Како што велат етнолозите: „Обичаите за Духовден ја покажуваат способноста на македонскиот народ да ги негува врските со оние што не се повеќе тука, но и да го зачува културното ткиво на една заедница“.

Во време на забрзан живот и технолошка отуѓеност, празници како Духовден потсетуваат дека смиреноста, молитвата и сеќавањето се темел на човековата духовност – и дека животот не завршува, туку преминува.